20 Μαρ ΟΙ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΕΣ, Ο ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΙ Η ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΜΑΥΡΩΝ ΤΡΥΠΩΝ | Μέρος Γ’
Ψευδαίσθηση ή όχι, τι εξηγεί το γεγονός ότι για μας ο χρόνος «τρέχει», «ρέει», «περνάει»; Το πέρασμα του χρόνου είναι εμφανές σε όλους μας. Οι σκέψεις και η ομιλία μας υπάρχουν στον χρόνο, η ίδια η δομή της γλώσσας μας απαιτεί τον χρόνο (ένα πράγμα «είναι» ή «ήταν» ή «θα είναι»). Μπορούμε να φανταστούμε έναν κόσμο χωρίς χρώματα, χωρίς ύλη, ακόμα και χωρίς χώρο, αλλά είναι δύσκολο να φανταστούμε έναν κόσμο χωρίς χρόνο.Ο Γερμανός φιλόσοφος Μάρτιν Χάιντεγκερ τόνιζε ότι «κατοικούμε στον χρόνο». Είναι δυνατόν η ροή του χρόνου που ο Χάιντεγκερ θεωρεί πρωταρχική να απουσιάζει από την περιγραφή του κόσμου;
Αλλά από πού προέρχεται η ζωηρή εντύπωσή μας για το πέρασμα του χρόνου;
Νομίζω ότι η απάντηση βρίσκεται στη στενή σχέση μεταξύ χρόνου και θερμότητας, στο ότι υπάρχει ανιχνεύσιμη διαφορά ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον μόνον όταν υπάρχει ροή θερμότητας, και στο ότι η θερμότητα συνδέεται με τις πιθανότητες. Αυτή, με τη σειρά της, συνδέεται με το γεγονός ότι οι αλληλεπιδράσεις μας με τον περιβάλλοντα κόσμο δεν διακρίνουν τις μικροσκοπικές λεπτομέρειες της πραγματικότητας.
Η ροή του χρόνου αναδύεται έτσι από τη φυσική, αλλά όχι στη σφαίρα μιας ακριβούς περιγραφής των πραγμάτων ως έχουν. Προκύπτει μάλλον στη σφαίρα της στατιστικής και της θερμοδυναμικής, που ίσως κρατούν το κλειδί του αινίγματος του χρόνου. Το «παρόν» δεν υπάρχει αντικειμενικά περισσότερο από ό,τι υπάρχει ένα αντικειμενικό «εδώ», αλλά οι μικροσκοπικές αλληλεπιδράσεις στον κόσμο προάγουν την εμφάνιση χρονικών φαινομένων σ’ ένα σύστημα (όπως για παράδειγμα σ’ εμάς τους ίδιους) που αλληλεπιδρά μόνο με τη μεσολάβηση μυριάδων μεταβλητών. Η μνήμη και η συνείδησή μας οικοδομούνται πάνω σ’ αυτά τα στατιστικά φαινόμενα που δεν είναι σταθερά στον χρόνο. Για μια υποθετική οξύτατη όραση που θα έβλεπε τα πάντα, δεν θα υπήρχε χρόνος που «κυλάει», και το σύμπαν θα ήταν ένα ενιαίο σύνολο παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος. Αλλά λόγω της περιορισμένης αντίληψής μας, ζούμε στον χρόνο γιατί βλέπουμε μόνο μια θολή εικόνα του κόσμου.
Από αυτή τη θολή θέαση του κόσμου, γεννιέται η αντίληψή μας για τη ροή του χρόνου.
Είναι σαφές; Όχι, δεν είναι. Απομένουν πολλά για να γίνει κατανοητό.
Ο Χόκινγκ, χρησιμοποιώντας την κβαντική μηχανική, κατάφερε να αποδείξει ότι οι μαύρες τρύπες είναι πάντα «θερμές». Εκπέμπουν θερμότητα όπως η σόμπα. Είναι η πρώτη απτή ένδειξη του τι είναι ο «θερμός χώρος». Κανείς δεν έχει παρατηρήσει ποτέ αυτή τη θερμότητα: είναι πολύ αμυδρή στις μαύρες σούπες που παρατηρούμε στον ουρανό. Ο υπολογισμός του Χόκινγκ είναι όμως πειστικός: έχει επαναληφθεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, και η θερμότητα των μαύρων τρυπών θεωρείται γενικώς πραγματική.
Η θερμότητα των μαύρων τρυπών είναι μια κβαντική επίδραση πάνω σ’ ένα αντικείμενο βαρυτικής φύσης, τη μαύρη τρύπα. Είναι τα επιμέρους κβάντα του χώρου, οι στοιχειώδεις κόκκοι του χώρου, τα «δονούμενα» μόρια που θερμαίνουν την επιφάνεια των μαύρων τρυπών και παράγουν τη θερμότητα τους. Το φαινόμενο αφορά ταυτοχρόνως την κβαντική μηχανική, τη γενική σχετικότητα και τη θερμοδυναμική. Αν ίσως έχουμε αρχίσει να καταλαβαίνουμε κάτι για την κβαντική βαρύτητα που συνδυάζει δύο από τα τρία κομμάτια του παζλ, δεν έχουμε ακόμα ούτε ίχνος μιας θεωρίας που να είναι και τα τρία κομμάτια της βασικής γνώσης μας για τον κόσμο. Ούτε καταλαβαίνουμε γιατί αυτό το φαινόμενο συμβαίνει όπως συμβαίνει.
Η θερμότητα των μαύρων τρυπών είναι σαν μια στήλη της Ροζέττας,γραμμένη με συνδυασμό τριών γλωσσών – των Κβάντων, της Βαρύτητας και της Θερμοδυναμικής-, που περιμένει να αποκρυπτογραφηθεί για να μας πει τι είναι πραγματικά η ροή του χρόνου.
Μέρος Α’: http://www.lecturesbureau.gr/1/possibilities-time-and-heat-of-black-hole-part-a-617a/
Μέρος Β’: http://www.lecturesbureau.gr/1/possibilities-time-and-heat-of-black-hole-part-b-617b/
ΕΠΤΑ ΣΥΝΤΟΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΥΣΙΚΗΣ
CARLO ROVELLI
Εικόνα: https://i.ytimg.com/vi/E_asvX1DjQY/maxresdefault.jpg
