17 Ιούλ Ιουστινιανός & Θεοδώρα: Η όμορφη Θεοδώρα, λοιπόν, μόνο υπόδειγμα αρετής δεν ήταν… (ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΒΟΛΤΗΣ) | Μέρος Α’
H πρωτεύουσα της βυζαντινής αυτοκρατορίας τον έκτο αιώνα ήταν το εμπορικό και ναυτικό κέντρο του κόσμου. Οι καλοφτιαγμένοι ρωμαϊκοί δρόμοι και γέφυρες, τα καλοτάξιδα πλοία και τα φιλόξενα λιμάνια, οδηγούν δυνάμεις δημιουργικές, φιλόδοξους εμπόρους, δαμασμένους κερδοσκόπους, τυχοδιώκτες και κάθε λογής άτομα, που αναζητούν τύχη στην καλλιέργεια μιας μικρής ιδιοκτησίας ή στην προσφορά φτηνού λαϊκού θεάματος, στην Κωνσταντινούπολη.
Ο συνετός γηραιός αυτοκράτορας Αναστάσιος, πλούσιος στην ηλικία ο ίδιος, είχε φροντίσει να πλουτίσει και το δημόσιο θησαυροφυλάκιο και να οχυρώσει την Κωνσταντινούπολη κατά των εξωτερικών εχθρών. Ο εσωτερικός, όμως, εχθρός είναι μερικές φορές πιο ύπουλος και πιο επικίνδυνος. Η φυσική φθορά μιας μακράς βασιλείας, η σφιχτή οικονομία και κάποιες ριζωμένες θρησκευτικές διαμάχες, υποδαυλίστηκαν στο λαό, που ξεσηκώθηκε και ζήτησε την απομάκρυνσή του. Ο αυτοκράτορας με τη σωφροσύνη της μακρόχρονης διοικητικής εμπειρίας και την ώριμη αξιοπρέπεια των ογδόντα χρόνων του, δέχτηκε να αποσυρθεί και κάλεσε το λαό να συμφωνήσει στο πρόσωπο που θα τον διαδεχτεί. Η ειρηνική και σοφή του παρέμβαση διέσωσε τον ίδιο και άφησε τη μοίρα να οδηγήσει την τύχη της αυτοκρατορίας. Ο λαός παρακάλεσε να παραμείνει στο θρόνο, ο οποίος έμεινε κενός μόνο μετά το φυσικό αποχωρισμό του από αυτόν και τη ζωή.
Το πρόβλημα διαδοχής παρέμενε και το θρόνο σφετερίστηκε ένας πρεσβύτης στρατιωτικός και συγκλητικός, ο Ιουστίνος. Τίποτα αξιόλογο δεν χαρακτήριζε το νέο αυτοκράτορα. Αγράμματος και ταπεινής καταγωγής ο ίδιος, από οικογένεια χωρικών της Ιλλυρίας, που είχαν γίνει Ρωμαίοι πολίτες, υπηρέτησε και διακρίθηκε ως στρατιωτικός. Με την αρνητική αυτή εμπειρία του, είχε φροντίσει να συγκεντρώσει κοντά του και να εξασφαλίσει μόρφωση και επαγγελματική θέση στους ανιψιούς του, μεταξύ των οποίων διακρινόταν ο Ιουστινιανός.
Ο Πέτρος Σαβάτιος Ιουστινιανός διέθετε όλες τις πολιτικές ικανότητες, από τις μηχανορραφίες που βοήθησαν το θείο του στην αναρρίχηση στο θρόνο, μέχρι την οξυδέρκεια και την επιτηδειότητα να κατανοεί και να διεκπεραιώνει τις υποθέσεις του θρόνου αντί του περιορισμένης ικανότητας θείου του, αυτοκράτορα. Με το αξίωμα του υπάτου, καλλιέργησε την υποστήριξη στο πρόσωπό του πολλών αυτοκρατορικών αυλικών, αλλά κυρίως των οργανωμένων σωματείων και συντεχνιών στο χώρο του δημόσιου θεάματος. Στον Ιππόδρομο, που φρόντισε να χρηματοδοτήσει σπάταλα, οι λεγόμενοι «Δήμοι», δηλαδή σωματεία για την οργάνωση θεαμάτων και αγώνων, είχαν τεράστια δύναμη, η οποία εκδηλωνόταν από υποταγμένους οπαδούς κατά τη βούλησή τους. Τη δύναμη αυτή μπορούσαν να στρέψουν απέναντι στο αυτοκρατορικό «κάθισμα», δηλαδή το βασιλικό θεωρείο και να οδηγήσουν τον αυτοκράτορα με καθοδηγούμενη λαϊκή πίεση σε ικανοποίηση αιτημάτων τους. Τη μεγαλύτερη δύναμη εκπροσωπούσε ο «δήμος των Βένετων», στον οποίο αντιπαρατάσσονταν οι «Πράσινοι». Ο Ιουστινιανός εξασφάλισε με πλούσιες παροχές τον έλεγχο των πρώτων και έτσι συγκρότησε ένα σώμα αδίστακτων υποστηρικτών, το οποίο θα μπορούσε να κινήσει ως κατασταλτική δύναμη στρατού, αφού οργανωμένη αντίστοιχη στρατιωτική δύναμη δεν στρατοπέδευε στην Κωνσταντινούπολη.
Στο χώρο του δημόσιου θεάματος για την τέρψη των θεατών ανάμεσα σε αγώνες ιπποδρομιών προσφερόταν και η άγρια ικανοποίηση στη θέα αιματηρών συγκρούσεων ανθρώπων και ζώων (λιοντάρια, λεοπαρδάλεις, αρκούδες) και η ηδυπαθής γοητεία του προκλητικού γυναικείου χορού και της άσεμνης παντομίμας.
Μια οικογένεια ήταν συνολικά και ολοκληρωτικά δοσμένη στον επαγγελματικό αυτό χώρο. Ο πατέρας Ακάκιος, από την Κύπρο, είχε επάγγελμα την εκτροφή και εκγύμναση αρκούδων για τους Πράσινους, η μητέρα ήταν ηθοποιός, με την ελευθερία παροχής και άλλης δουλειάς πέραν του επαγγέλματος αυτού και οι τρεις κόρες τους προορίζονταν να συμπληρώνουν το ευάρεστο έργο τους με όποιο εισόδημα θα απέφερε το επάγγελμα της ηθοποιού ή της χορεύτριας και όποιο άλλο ταλέντο τους. Ο πατέρας πέθανε, όταν τα κορίτσια ήταν ακόμη μικρά. Η κενή θέση του αρκτοτρόφου των Πρασίνων και η άδεια αγκαλιά της μητέρας, έπρεπε να πληρωθούν αμέσως με διπλό κέρδος, τη διατήρηση του εισοδήματος και την ικανοποίηση επειγουσών φυσικών επιθυμιών. Όμως, οι Πράσινοι δεν τίμησαν το ηθικό χρέος τους και η νέα οικογένεια αυτομόλησε στον εχθρό και τέθηκε υπό την προστασία των Βένετων.
Το ταλέντο των κοριτσιών γρήγορα ξεδιπλώθηκε μπροστά στα αδηφάγα βλέμματα των θεατών και οι σαγηνευτικές χορευτικές κινήσεις του σώματός τους ξύπναγαν τις πιο οργιαστικές ορέξεις. Στο πρόσωπο της μιας κόρης, της Θεοδώρας, απάστραπτε η γυναικεία ωραιότητα και η θηλυκότητά της ζωγραφιζόταν στις παθιασμένες κινήσεις της, όταν χόρευε και ζωντάνευε στα χείλη και στις χειρονομίες της και όταν χωρίς καμιά συστολή και με απροκάλυπτη προκλητικότητα, εκτόξευε βωμολοχίες και παρίστανε άσεμνες στάσεις, την ώρα της παντομίμας της, που έκανε τους θεατές να παραληρούν με βακχική έκσταση. Η Αφροδίτη σίγουρα χαιρόταν με την ερεθιστική παρουσία της στο θέατρο της ανδρικής αδηφαγίας, πιθανό όμως όχι και η Τερψιχόρη και η Πολύμνια για το χορό και τη μιμική της.
Η Θεοδώρα δεν άργησε να γίνει περιζήτητη στα μάτια του κοινού και στόχος της εύνοιας μεταξύ των νέων ευγενών, που έδιναν τα πάντα για τη φυσική απόλαυση του κορμιού της ή πολλά για την απλή συντροφιά της στα συμπόσιά τους. Ο ιστορικός της εποχής δεν δίστασε να χαρακτηρίσει τη γυναίκα Θεοδώρα νυμφομανή και κοινή πόρνη, όμως η αισθητική του κρίση, αυτή που εκστατική μπροστά στην εκκλησία της Αγίας Σοφίας δεν χορταίνει να βλέπει και να εξυμνεί, εκφράζεται με ατέλειωτη γοητεία μπροστά σε ένα άγαλμα της Θεοδώρας:
«Ωραίο, αλλά δεν αποδίδει την ομορφιά της αυτοκράτειρας, διότι είναι ακατόρθωτον δια τον άνθρωπον να εκφράσει εις λέξεις ή να αποδώσει εις ένα άγαλμα την χάριν της».
Ο χαρακτηρισμός της πόρνης έχει απονεμηθεί στη Θεοδώρα και από χείλη ιερωμένων, αλλά και από άλλους ιστορικούς και θεολόγους. Μάλιστα οι προφυλάξεις κατά την άσκηση του επαγγέλματός της δεν είχαν αποτρέψει μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη και τη δυσάρεστη γι’αυτήν παρουσία ενός παιδιού. Η μητέρα δεν ήταν όσο έπρεπε περιποιητική μαζί του και ο ανώνυμος πατέρας για το φόβο και της ζωής του παιδιού ακόμα, το πήρε μαζί του στην Αραβία και αφοσιώθηκε στην ανατροφή του Ιωάννη, όπως το βάπτισε.
Η όμορφη Θεοδώρα, λοιπόν, μόνο υπόδειγμα αρετής δεν ήταν…Ήταν, όμως πολύ έξυπνη γυναίκα. Η ανασφάλεια της δουλειάς της και τα σωματικά και πνευματικά της χαρίσματα, την ώθησαν να γίνει επίσημη ερωμένη ενός αξιωματούχου, του Εκηβολίου,(ή Εκήβολος ή Εκέβολος), τον οποίο συνόδευσε στη βόρεια Αφρική, όταν διορίστηκε διοικητής της Πενταπόλεως. Φαίνεται, ότι την έδιωξε ή αυτή τον εγκατέλειψε και διέμεινε για λίγο χρόνο στην Αλεξάνδρεια.
Εκεί, σ’ αυτή την Αλεξάνδρεια της Θαϊδας και της Χρύσιδας, η Θεοδώρα ακολούθησε τα φώτα της προκυμαίας και περπάτησε με τις ζωντανές κόρες ενός άλλου Κεραμεικού, εφάμιλλου εκείνου της Αθήνας, λούστηκε όμως και με ένα άλλο φως με τις γνωριμίες των πιο εκλεκτών εκπροσώπων του μονοφυσιτικού κλήρου.
Μετά την επιστροφή της στην Κωνσταντινούπολη δεν υπάρχει επικριτικό σχόλιο και φέρεται να κερδίζει την καθημερινή ζωή, εγκαταστημένη σε ένα μικρό σπίτι κοντά στο Παλάτιο, γνέθοντας ή με τις αποταμιεύσεις της ή με κάποια διατροφή που πλήρωνε ο Εκηβόλιος. Φυσικά, δεν θα έμενε κλεισμένη στο σπίτι της και οι δεσμοί της με τους Βένετους δεν είχαν διακοπεί, ενώ πρέπει διπλωματικά και καιροσκοπικά να είχε κάποια επαφή με τους Πράσινους.
Κάπου εδώ πρέπει να έγινε η γνωριμία με τον Ιουστινιανό.
Μέρος Β’: https://www.lecturesbureau.gr/1/ioustinianos-and-theodora-part-b-2235b/
Μέρος Γ’: https://www.lecturesbureau.gr/1/ioustinianos-and-theodora-part-c-2235c/
ΕΡΩΤΙΚΟΙ ΘΡΥΛΟΙ & ΙΣΤΟΡΙΕΣ: ΖΕΥΓΑΡΙΑ ΣΥΜΒΟΛΟ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΒΟΛΤΗΣ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΘΗΝΑ 2018
Εικόνα: https://www.diggitmagazine.com/articles/empress-theodora-feminist-dawn-middle-ages
