30 Ιαν «Τάχιστα αποτυγχάνειν, τάχιστα μανθάνειν». (CHARLES PEPIN)
Ο έφηβος από τη Μαγιόρκα σωριάστηκε στην καρέκλα του θολωμένος. Ονομάζεται Ραφαέλ Ναδάλ …
Είμαστε στη Γαλλία, στην περιοχή του Ταρμπ, στην καρδιά του χειμώνα του 1999. Ο νεαρός Ισπανός είναι δεκατριών χρονών. Έχει μόλις χάσει τον ημιτελικό του τουρνουά τένις των Petits As, του παγκόσμιου επίσημου πρωταθλήματος στην κατηγορία 12/14 ετών. Ο Γάλλος που τον κέρδισε και θα πάρει το τουρνουά γεννήθηκε την ίδια χρονιά μ’ εκείνον κι έχει ακριβώς το ίδιο ύψος. Ωστόσο κυριάρχησε πανεύκολα. Αυτός ο νεαρός φαινόμενο ονομάζεται Ρισάρ Γκρασκέ: «ο μικρός Μότσαρτ του γαλλικού τένις». Οι ειδικοί λένε ότι κανένας παίκτης δεν απέκτησε τέτοια μαεστρία σε αυτή την ηλικία. Στα εννέα του χρόνια, ήταν ήδη εξώφυλλο του Tennis Magazine με τίτλο «0 πρωταθλητής που η Γαλλία περιμένει». Οι τέλειες κινήσεις του, η ομορφιά της επιστροφής της μπάλας με το ένα χέρι, η επιθετικότητα του παιχνιδιού του καταφέρνουν να πληγώσουν τον ναρκισσισμό του αντιπάλου του. Αφού έσφιξε το χέρι του Ρισάρ Γκρασκέ, ο έφηβος από τη Μαγιόρκα σωριάστηκε στην καρέκλα του θολωμένος. Ονομάζεται Ραφαέλ Ναδάλ.
Σίγουρα μετά από εκείνη την ήττα ο Ραφαέλ Ναδάλ ενδιαφέρθηκε περισσότερο για τo παιχνίδι τoυ και το ανέλυσε σε βάθος με τον θείο και προπονητή του Τόνι Ναδάλ. Σίγουρα εκείνη τη μέρα στο Ταρμπ έμαθε περισσότερα χάνοντας απ’ ό,τι αν είχε κερδίσει. Ίσως έμαθε σε μία μοναδική ήττα όσα δέκα νίκες δεν θα του είχαν διδάξει. Πιθανόν να αντιλήφθηκε τη δύναμη της επιθετικότητας που ήταν ικανός να επιδείξει, όντας θύμα της ίδιας ικανότητας του Ρισάρ Γκρασκέ. Είμαι πεπεισμένος ότι ο Ναδάλ χρειαζόταν εκείνη την ήττα για να προσεγγίσει γρηγορότερα το δικό του ταλέντο. Εξάλλου, την επόμενη χρονιά κέρδισε το τουρνουά Petits As.
Ίσως εκεί ακριβώς εντοπίζεται το πρόβλημα του Ρισάρ Γκασκέ: από τα πρώτα του βήματα σε ένα γήπεδο τένις μέχρι τα δεκάξι του χρόνια, είχε συνεχώς επιτυχίες με ανησυχητική ευκολία. Και αν, κατά τη διάρκεια των πολύτιμων χρόνων της εκπαίδευσης, δεν είχε καταφέρει να αποτύχει επαρκώς; Και αν άρχισε να αποτυγχάνει… πολύ αργά; Και αν, επειδή δεν γνώρισε την αποτυχία, έχασε αυτή την εμπειρία της πραγματικότητας που αντιστέκεται και μας οδηγεί στο να την αμφισβητούμε, να την αναλύουμε, εκπλήσσοντάς μας με την πολυπλοκότητα και την παράξενη διάρθρωσή της; Οι επιτυχίες είναι ευχάριστες, αλλά συχνά δεν είναι τόσο πλούσιες διδακτικά όσο οι αποτυχίες.
Μελετώντας τον τρόπο με τον οποίο οι σταρτάπερ ξέρουν να ξεκινούν από την αρχή, κάποιοι Αμερικανοί θεωρητικοί της Σίλικον Βάλεϊ υποστηρίζουν το «fail fast»-«τάχιστα αποτυγχάνειν»- και ακόμα το «fail fast, learn fast» -«τάχιστα αποτυγχάνειν, τάχιστα μανθάνειν»- για να σηματοδοτήσουν την αξία των αποτυχιών που αντιμετωπίζουμε νωρίς και τιs αρετές που τις συνοδεύουν. Κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης, το μυαλό είναι πρόθυμο να μάθει, ικανό να αντιμετωπίσει αμέσως τις αντιστάσεις. Μάλιστα επισημαίνουν ότι πετυχαίνουν περισσότερο όσοι επιχειρηματίες απέτυχαν νωρίς κι έσπευσαν να μάθουν από τις αποτυχίες τους -και πάνω απ’ όλα πιο γρήγορα- από εκείνους που είχαν μια ομαλή πορεία. Υπογραμμίζουν δε τη δύναμη αυτών των εμπειριών, οι οποίες, έστω κι αποτυχημένες, βοηθούν ταχύτερα και από τις καλύτερες θεωρίες.
Αν ισχύει αυτό, αντιλαμβανόμαστε πού υστερούν όλοι αυτοί οι καλοί και σοβαροί τακτικοί μαθητές που βγαίνουν στην αγορά εργασίας, χωρίς να έχουν σκοντάψει ποτέ. Τι έχουν, λοιπόν, μάθει ακολουθώντας πιστά το πρότυπο και εφαρμόζοντας με επιτυχία τιs οδηγίες; Mήπως τous λείπει η ικανότητα να ανακάμπτουν, μια ικανότητα τόσο καθοριστική στον διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο μας;
Το επάγγελμα του καθηγητή φιλοσοφίας μού έδωσε πολλές ευκαιρίες να αξιολογήσω την αρετή των πρόωρων αποτυχιών και πώς ωθούν κάποιον ώστε να πετύχει γρηγορότερα.
Όταν οι Αμερικανοί θεωρητικοί διατύπωναν το «fast fail», την αρετή της γρήγορης αποτυχίας, ήρθαν σε αντίθεση με αυτό που ονόμαζαν «fast track», την ιδέα ότι είναι αποφασιστικής σημασίας να πετύχεις γρήγορα, να μπεις όσο το δυνατόν γρηγορότερα στις ράγες («track») της επιτυχίας. Εν πολλοίς, αυτός είναι ο τρόπος μας στη Γαλλία να αντιλαμβανόμαστε την επιτυχία με αυτούς τους όρους. Μοιάζουμε, πράγματι, άρρωστοι αυτής της ιδεολογίας του «fast track».
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και στο Ηνωμένο Βασίλειο, στη Φιλανδία και στη Νορβηγία, οι επιχειρηματίες, οι πολιτικοί ή οι αθλητές τολμούν να προβάλουν τις αποτυχίες που γνώρισαν νωρίς στην καριέρα τους και να δείξουν περήφανα, όπως οι πολεμιστές, τις oυλές τous. Αντίθετα, στη Γαλλία, σε αυτή την ιστορική χώρα, αυτοπροσδιοριζόμαστε όλη μας τη ζωή από τα πτυχία που αποκτήσαμε όταν ζούσαμε ακόμα με τους γονείς μας.
Με την ευκαιρία των παρεμβάσεών μου στις επιχειρήσεις, συναντώ συχνά τous διευθυντές ή τoυς επικεφαλείς οι οποίοι παρουσιάζονται ως «CET 76», «ΕΝΑ 89» ή «X 80» – που σημαίνει απόφοιτοι της Σχολής Ανώτατων Εμπορικών Σπουδών (Εcole des hautes etudes commerciales) τo 1976, της Eθνικής Σχολής Διοίκησης (Ecole nationale d’administration) το 1989 ή του Πολυτεχνείου (Εcole polytechnique, γνωστού ως X) το 1980. Μένω πάντα έκπληκτος. Το κρυμμένο μήνυμα είναι σαφές: «Το πτυχίο που πήρα στα είκοσι μου μου δίνει στη ζωή ταυτότητα και αξία». Αυτό είναι το αντίθετο του «τάχιστα αποτυγχάνειν». Δεν πρόκειται για γρήγορη αποτυχία, αλλά για γρήγορη επιτυχία! Λες και θα ήταν ποτέ δυνατόν και ευκταίο να βρεθούμε μια για πάντα εκτός κινδύνου, να τοποθετήσουμε στις ράγες μια καριέρα προσχεδιασμένη και να προκαθορίσουμε ολόκληρη την ύπαρξή μας πάνω σε μια επιτυχία τωv είκοσι μας χρόνων. Πώς μπορούμε να μη δούμε σε αυτή την εμμονή απόκτησης πτυχίων σε νεαρή ηλικία έναν φόβο για τη ζωή, για καθετί πραγματικό που ευτυχώς συνεχίζουμε να συναντάμε και το οποίο πολλές φορές η αποτυχία μας αναγκάζει να συναντήσουμε γρηγορότερα; Όπως και να’χει, οι αντίστοιχες διαδρομές του Ρισάρ Γκρασκέ και του Ραφαέλ Ναδάλ φαίνεται να επιβεβαιώνουν ότι κάποιες φορές είναι καλύτερο να βγούμε από τις ράγες της επιτυχίας και μάλιστα να βγούμε νωρίς. Αυτό θα είναι, επίσης, μια ευκαιρία να δοκιμάσουμε την αντοχή μας. Αυτή είναι πράγματι μια άλλη αρετή της αποτυχίας: πρέπει να έχουμε ήδη αποτύχει για να γνωρίζουμε ότι μπορούμε να ξανασηκωθούμε.
Η ΟΜΟΡΦΙΑ ΤΗΣ ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ
CHARLES PEPIN
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΙΟΠΤΡΑ
Εικόνα: https://gr.pinterest.com/pin/806074033281224534/?lp=true
