01 Μάι Μορφές Επικοινωνίας | Μέρος Α’ (VIRGINIA SATIR)
Παρακολουθώντας πολλά χρόνια τις αλληλεπιδράσεις των ατόμων, ξεχώρισα σιγά σιγά ορισμένες μορφές επικοινωνίας, κοινές, καθώς φαίνεται, σ’ όλους τους ανθρώπους. Παρατήρησα, ξανά και ξανά, πως με τέσσερις τρόπους προσπαθούσαν οι άνθρωποι να τα βγάλουν πέρα με τα αρνητικά αποτελέσματα από την έξωθεν πίεση. Αυτοί οι τέσσερις τρόποι – τους ονόμασα, συμβιβασμό, μομφή, υπολογισμό και παραπλάνηση – παρουσιάζονταν, όταν κάποιος αντιδρούσε στην πίεση και ταυτόχρονα αισθανόταν μειωμένη την αυτεκτίμησή του. Και μάλιστα, ο «στραγγισμένος» δεν μπορούσε να το πει…
Όποιος αμφιβάλλει για την αξία του, το βρίσκει πιο εύκολο να χρησιμοποιεί τις πράξεις και τις αντιδράσεις κάποιου άλλου για να προσδιορίσει τον εαυτό του. Για παράδειγμα, αν κάποιος μας αποκαλέσει χαζούς, θα συμφωνήσουμε μαζί του, χωρίς να το ελέγξουμε και θα δεχτούμε πως ο χαρακτηρισμός αυτός μας ταιριάζει. Είμαστε χαζοί, γιατί ο άλλος μας το είπε.
Όποιος αμφιβάλλει για την αξία του εαυτού του, εύκολα πέφτει σ’ αυτήν την παγίδα. Σε συμβουλεύω να αντιμετωπίζεις οτιδήποτε προέρχεται έξω από σένα σαν κάτι με το οποίο πρέπει να τα βγάλεις πέρα κι όχι σαν μέσο για να προσδιορίζεις τον εαυτό σου. Έτσι το άγχος μόνο του δεν είναι ανάγκη να το παίρνεις σαν προβολή ενάντια στην αυτεκτίμηση. Άλλο είναι το άγχος, όσο οδυνηρό κι ενοχλητικό να το νιώθεις, και άλλο το να αμφιβάλλεις για την ίδια σου την αξία.
Ό,τι συμβαίνει μέσα σ’ ένα λεπτό ανάμεσα σε δύο ανθρώπους έχει περισσότερα επίπεδα απ’ όσα φαίνονται στην επιφάνεια. Η επιφάνεια αντιπροσωπεύει μόνον ένα μικρό μέρος από αυτό που πραγματικά συμβαίνει, όπως το παγόβουνο, που δείχνει μόνο ένα μικρό κομμάτι του.
Έτσι, στην αλληλεπίδραση:- «Πού ήσουνα χτες τη νύχτα;»
– «Συνέχεια με γκρινιάζεις!»
στο κάθε άτομο, συμβαίνει κάτι σχετικό με τον εαυτό του. Κάτι τρέχει με την αντίληψη που έχει ο ένας για τον άλλο.
Η σχέση μπορεί να κατρακυλάει προς τη δυσπιστία και την αποκαρδίωση. Μα μπορεί πάλι να ξεκινάει έτσι μια βαθύτερη σχέση εμπιστοσύνης. Το αποτέλεσμα εξαρτάται από την ανταπόκριση που κανείς επιλέγει.
Ας εξετάσουμε καλύτερα τα τέσσερα κοινά πρότυπα επικοινωνίας στην προσπάθεια να ξεπεραστεί η απειλή της απόρριψης. Μόλις αισθανθεί τον κίνδυνο και αντιδράσει σ’ αυτόν το άτομο, που δε θέλει να αποκαλύψει την αδυναμία του, προσπαθεί να την κρύψει με τους παρακάτω τρόπους:
1. Να συμβιβαστεί, έτσι ώστε τα άλλο πρόσωπο να μη θυμώσει.
2. Να κατηγορήσει, έτσι ώστε ο άλλος να τον θεωρήσει δυνατό (αν ο άλλος φύγει, το σφάλμα είναι δικό του).
3. Να υπολογίσει, ώστε να αντιμετωπίσει την απειλή σαν να ήταν ακίνδυνη και να κρύψει την αυτεκτίμησή του με μεγάλα λόγια και διανοητικές κατασκευές.
4. Να παραπλανήσει αγνοώντας την απειλή, συμπεριφερόμενος σαν να μην ήταν εκεί (ίσως αν φερθεί έτσι για μεγάλο χρονικό διάστημα η απειλή να απομακρυνθεί τελικά).
Τα σώματά μας δείχνουν τα συναισθήματα που έχουμε για την αξία του εαυτού μας, άσχετα με το αν το καταλαβαίνουμε ή όχι. Αν αμφιβάλλουμε για την αξία μας, το σώμα μας θα το φανερώσει με κάποια μορφή σωματικής εκδήλωσης.
Έχοντας αυτό το πράγμα στο νου μου, επινόησα ορισμένους τύπους σωματικής συμπεριφοράς, για να βοηθήσω να προσέξει καθένας μας ορισμένες εκδηλώσεις του, που για άλλους ανθρώπους είναι ολοφάνερες, όχι πάντα για τον ίδιο.
Παρακαλώ να, σημειώσετε πως αυτοί οι τρόποι ανταπόκρισης χρησιμοποιούνται τόσο από τις γυναίκες όσο και από τους άντρες, από παιδιά όσο και από μεγάλους.
Ο ΣΥΜΒΙΒΑΣΤΙΚΟΣ
Τα λόγια συμφωνούν: «Ό,τι θες εσύ. Γι’ αυτό είμαι εδώ, για να σε κάνω ευτυχισμένο.»
Το σώμα καθησυχάζει: «Δεν μπορώ να κάνω τίποτα» -εκφράζεται με πόζα του θύματος.
Μέσα του: «Αισθάνομαι ένα τίποτα. Χωρίς εσένα δεν μπορώ να ζήσω. Δεν αξίζω τίποτα.»
Ο συμβιβαστικός μιλάει κολακευτικά, προσπαθεί να είναι ευχάριστος, δίνει εξηγήσεις, ποτέ δε διαφωνεί, σε καμιά περίπτωση. Είναι ένας «γιες μαν», που μιλάει σαν να μην μπορεί να κάνει τίποτα για τον εαυτό του, που πρέπει πάντα να παίρνει την έγκριση των άλλων. Θα ανακαλύψεις αργότερα πως αν παίξεις αυτό το ρόλο ακόμη και πέντε λεπτά, Θα αισθανθείς αηδία και θα σου έρθει εμετός…
Πολύ θα σε βοηθήσει να πετύχεις στο ρόλο του συμβιβαστικού ή πεποίθησή σου πως δεν αξίζεις τίποτα. Πάλι καλά που σ’ αφήνουν ακόμα και να τρως. Χρωστάς ευγνωμοσύνη σ’ όλους και εσύ πραγματικά ευθύνεσαι για οτιδήποτε πάει στραβά. Το ξέρεις ότι θα μπορούσες και τη βροχή να σταματήσεις, αν έβαζες το μυαλό σου να δουλέψει, μα δεν έχεις ούτε κουκούτσι μυαλό. Φυσικά συμφωνείς με οποιαδήποτε κριτική γίνεται σε βάρος σου. Είσαι ευγνώμων όταν κάποιος σου απευθύνει το λόγο, άσχετα με το τι σου λέει ή πως σ’ το λέει. Ούτε σου περνάει ποτέ από το νου να ζητήσεις κάτι για τον εαυτό σου. Στο κάτω κάτω ποιος είσαι συ για να ζητήσεις. ‘Άλλωστε, φτάνει να είσαι αρκετά καλός κι αυτό θα ‘ρθει μόνο του.
Να είσαι ο πιο γλυκερός, ο πιο βασανισμένος, ο πιο γλύφτης άνθρωπος που μπορεί να υπάρξει.. Να βλέπεις τον εαυτό σου γονατιστό, να τρέμει λιγάκι απλώνοντας το χέρι σαν ζητιάνος. Κράτα το κεφάλι σου γυρισμένο καταπάνω, ώσπου να πονέσει ο λαιμός σου, να τσούξουν τα μάτια σου και πολύ γρήγορα θα σε πιάσει πονοκέφαλος.
Όταν μιλάς σε τέτοια στάση, τσιρίζεις κλαψιάρικα γιατί δεν αναπνέεις αρκετά για να μπορέσεις να βγάλεις πλούσια, γεμάτη φωνή. Θα απαντάς «ναι» για όλα, άσχετα με το τι σκέφτεσαι ή αισθάνεσαι. Η παρακλητική στάση του σώματος ταιριάζει με τη συμβιβαστική ανταπόκριση.
Ο ΕΠΙΚΡΙΤΗΣ
Τα λόγια διαφωνούν : «Ποτέ δεν κάνεις κάτι σωστό. Τι σου συμβαίνει;»
Το σώμα κατηγορεί : «Εγώ είμαι το αφεντικό εδώ πέρα.»
Μέσα του: «Είμαι μόνος κι αποτυχημένος.»
Ο επικριτής ειδικεύεται στην ανακάλυψη λαθών, είναι δικτάτορας, αφεντικό που φέρεται υπεροπτικά σαν να λέει: «Αν δεν ήσουνα εσύ μες στη μέση, όλα θα ‘ταν μια χαρά». Η βαθύτερη αίσθηση είναι ένα σφίξιμο στους μυς και στα όργανα. Ωστόσο, η πίεση ανεβαίνει. Η φωνή βγαίνει σκληρή, γεμάτη ένταση και συχνά διαπεραστική και δυνατή.
Για μια καλή επίκριση χρειάζεται να είσαι όσο πιο θορυβώδης και τυραννικός γίνεται. Ισοπέδωσε τα πάντα και τους πάντες. Σκέψου ταν εαυτό σου να δείχνει με το δάχτυλο και να κατηγορεί, αρχίζοντας τη φράση σου με «ποτέ σου δεν κάνεις αυτό», «πάντα κάνεις εκείνο», «γιατί εσύ πάντα..;», «γιατί εσύ ποτέ δεν…;» και τα παρόμοια. Μη σκοτίζεσαι για την απάντηση, δεν έχει σημασία. Ο επικριτής ενδιαφέρεται πολύ περισσότερο να κάνει τον κάμποσο, παρά να εξακριβώσει κάτι πραγματικά. Όταν κατηγορείς, κοντανασαίνεις γρήγορα ή κρατάς την ανάσα σου, σφίγγοντας και τους μυς του λαιμού. Σου έτυχε ποτέ να δεις έναν τέλειο επικριτή με τα μάτια του γουρλωμένα, τους μυς του λαιμού και τα ρουθούνια του φουσκωμένα, το πρόσωπο και το δέρμα κατακόκκινο και τη φωνή του ν’ ακούγεται σαν φτυάρισμα κάρβουνου;
Σκέψου τον εαυτό σου να στέκεται με το ένα χέρι στο γοφό και το άλλο απλωμένο, με το δείχτη τεντωμένο ίσια μπροστά. Στραβώνεις τα μούτρα σου, σουφρώνεις τα χείλια σου, και τα ρουθούνια ανοιγοκλείνουνν, ενώ ουρλιάζεις, βρίζεις και κατακρίνεις όλη την υφήλιο. Η στάση της μομφής είναι κάπως έτσι.
Ούτε εσύ αισθάνεσαι πως αξίζεις στ’ αλήθεια τίποτα. Αν καταφέρεις λοιπόν κάποιον να σε υπακούει, τότε αισθάνεσαι πως έχεις κάποια αξία. Από την υπάκουη συμπεριφορά των άλλη σχηματίζεις την εντύπωση πως αποδίδεις στη δουλειά σου.
Μέρος Β’: http://www.lecturesbureau.gr/1/forms-of-communication-part-b-772/
Μέρος Γ’: http://www.lecturesbureau.gr/1/forms-of-communication-part-c-775/
Πλάθοντας ανθρώπους
Βιρτζίνια Σατίρ
Εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ
