02 Μάι Μορφές Επικοινωνίας | Μέρος Β’ (VIRGINIA SATIR)
Ο ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ
Τα λόγια άκρως λογικά: «Εάν παρατηρούσε κανείς μετά προσοχής, θα μπορούσε ίσως να διακρίνει τα ταλαιπωρημένα από την εργασία χέρια ενός εκ των παρόντων.»
Τα σώμα υπολογίζει: «Είμαι ήρεμος, ατάραχος και συγκρατημένος.»
Μέσα του: «Αισθάνομαι ευάλωτος.»
Ο υπολογιστής είναι άψογος στους τρόπους του, πολύ λογικός και τίποτα απάνω του δε δείχνει, αν έχει καθόλου αισθήματα. Φαίνεται ήρεμος, ψυχρός, συγκεντρωμένος. Μπορεί να τον παρομοιάσει κανείς με πραγματικό ηλεκτρονικό υπολογιστή ή με λεξικό. Το σώμα του δίνει την αίσθηση του αποστεγνωμένου, συχνά του κρύου και περιφραγμένου. Μιλάει ξερά, μονότονα και συνήθως με αφηρημένα σχήματα.
Για να είσαι σωστός υπολογιστής, χρησιμοποίησε τις πιο πολυσύλλαβες λέξεις κι ας μην ξέρεις πολλές φορές τη σημασία τους. Έτσι θα φαίνεσαι έξυπνος τουλάχιστον. Έτσι κι αλλιώς, έπειτα απ’ τα πρώτα σου λόγια κανείς δε θα προσέχει τι λες. Για να μπεις πραγματικά στο πετσί του ρόλου σου, φαντάσου πως η σπονδυλική σου στήλη είναι ένα μακρύ, βαρύ, ατσάλινο μπαστούνι που φτάνει από τους γλουτούς σου μέχρι το σβέρκο σου και πως ένα μετάλλινο κολλάρο είκοσι πόντων περιζώνει το λαιμό σου. Να κρατάς όλο σου το κορμί, ακόμα και το στόμα σου, σε πλήρη ακινησία, όσο μπορείς. Θα πρέπει να προσπαθήσεις πάρα πολύ, αλλά κούνα τα χέρια σου όσο λιγότερο γίνεται.
Όταν υπολογίζεις, η φωνή σου από μόνη της απονεκρώνεται, γιατί δεν υπάρχει κανένα συναίσθημα από το κρανίο και κάτω. Το μυαλό σου συγκεντρώνεται στην προσπάθεια της ακινησίας και όλη σου η φροντίδα στην επιλογή των κατάλληλων λέξεων. Γιατί εσύ πρέπει να μην κάνεις ποτέ λάθος. Το θλιβερό είναι πως αυτός ο ρόλος αντιπροσωπεύει ένα ιδανικό που πολλοί προσπαθούν να μιμηθούν, «Λέγε τις σωστές λέξεις, μη δείχνεις κανένα συναίσθημα, Μην αντιδράς.»
Η στάση σου, ως υπολογιστή, θα μοιάζει κάπως έτσι:
Ο ΠΑΡΑΠΛΑΝΗΤΗΣ
Τα λόγια άσχετα: Τα λόγια δεν έχουν κανένα νόημα αναφέρονται σε άσχετο θέμα
Το σώμα όλο γωνίες: «Εγώ τώρα βρίσκομαι κάπου αλλού.»
Μέσα του: «Κανείς δε νοιάζεται για μένα. Δεν υπάρχει χώρος για μένα εδώ πέρα.»
Οτιδήποτε λέει ή κάνει ο παραπλανητής είναι άσχετο με όσα λέει ή κάνει οποιοσδήποτε άλλος. Ο παραπλανητής δεν ανταποκρίνεται σ’ αυτό που γίνεται εκείνη τη στιγμή. Μέσα του αισθάνεται ζαλάδα. Η φωνή μπορεί να ακούγεται σαν τραγούδι, αλλά συχνά σε τόνο αταίριαστο με τα λόγια κι ανεβοκατεβαίνει χωρίς λόγο, γιατί δεν εκφράζει κάτι το συγκεκριμένο.
Θα σε βοηθήσει να παίξεις αυτό το ρόλο του παραπλανητή, αν σκεφτείς τον εαυτό σου σαν μονόπαντη σβούρα, που στριφογυρίζει αδιάκοπα χωρίς να ξέρει που πηγαίνει, χωρίς να το καταλαβαίνει όταν φτάνει. Είσαι πολύ απασχολημένος να κουνάς το στόμα σου, το σώμα σου, τα χέρια σου, τα πόδια σου. Βεβαιώσου πως τα λόγια σου βρίσκονται πάντα έξω από το θέμα. Αγνόησε όλες τις ερωτήσεις των άλλων, αν θέλεις μάλιστα απάντησε και συ μια ερώτηση για κάποιο άλλο ζήτημα. Αφαίρεσε ένα φανταστικό σκουπιδάκι από το ρούχο κάποιου, λύσε τα κορδόνια κάποιου άλλου και ούτω καθεξής,
Σκέψου ότι το σώμα σου πηγαίνει ταυτόχρονα σε διαφορετικές κατευθύνσεις. Ένωσε το γόνατά σου υπερβολικά σφιχτά. Έτσι θα πεταχτούν οι γοφοί σου προς τα έξω, οι ώμοι σου θα κυρτώσουν ευκολότερα, ενώ θα φροντίζεις τα χέρια και τα πόδια σου να κινούνται σε διαφορετικές κατευθύνσεις.
Στην αρχή αυτός ο ρόλος μοιάζει σαν να ανακουφίζει, αλλά φτάνει να τον παίξει κανείς λίγα λεπτά, για να τον κυριέψει η φοβερή αίσθηση της μοναξιάς και του άσκοπου. Αν κινείσαι διαρκώς και πολύ γρήγορα δε θα το προσέξεις τόσο έντονα. Θα φαίνεσαι κάπως έτσι:
Η άποψη μου είναι ότι μαθαίνουμε αυτούς τους τρόπους επικοινωνίας όταν είμαστε πολύ μικροί. Καθώς τα παιδιά ανοίγουν καθένα το δρόμο του μέσα σ’ αυτόν τον πολύπλοκο και τρομακτικό κόσμο στον οποίο βρέθηκαν, δοκιμάζουν τον ένα ή τον άλλο τρόπο από αυτά τα μοντέλα επικοινωνίας. Όταν τα έχει το παιδί χρησιμοποιήσει αρκετά, δεν μπορεί να ξεχωρίσει την ανταπόκριση από τα συναισθήματα αξίας.
Με τη χρήση κάποιου από τα τέσσερα αυτά είδη ανταπόκρισης ενισχύεται η συναίσθηση της χαμηλής αυτεκτίμησης. Αυτοί οι τρόποι επικοινωνίας ενδυναμώνονται από ό,τι μαθαίνουμε για την εξουσία μες στην οικογένεια και από καθιερωμένες στάσεις στην κοινωνία μας:
«Μη φορτώνεσαι τους άλλους. Είναι εγωιστικό να ζητάς πράγματα για τον εαυτό σου», ενδυναμώνει τη συμβιβαστικότητα.
«Μην αφήνεις κανένα να σου κάθεται στο σβέρκο. Μην είσαι δειλός», ενδυναμώνει την επικριτική στάση.
«Μην κάνεις το χαζό. Είσαι πολύ έξυπνος για να κάνεις λάθη», ενδυναμώνει τη στάση του υπολογιστή.
«Μην είσαι τόσο σοβαρός. Γλέντησε τη ζωή. Ποιος νοιάζεται;», ενδυναμώνει την παραπλάνηση τον περισπασμό.
Σ’ αυτό το σημείο είναι πολύ φυσικό ν’ αναρωτηθείς, αν μόνο αυτούς του τέσσερις άθλιους τρόπους επικοινωνίας διαθέτουμε. Ασφαλώς όχι. Υπάρχει και μία άλλη ανταπόκριση που ονόμασα ευθεία ή ρέουσα. Σ’ αυτή την αναταπόκριση όλα τα μέρη του μηνύματος ακολουθούν την ίδια κατεύθυνση: η φωνή και τα λόγια συμφωνούν με την έκφραση του προσώπου, τη στάση του σώματος και τον τόνο. Οι σχέσεις είναι ελεύθερες, εύκολες και ειλικρινείς και οι άνθρωποι δεν αισθάνονται να απειλείται η αυτεκτίμησή τους. Αυτή η ανταπόκριση απαλλάσσει από κάθε ανάγκη για συμβιβασμούς, για μομφή, για συσπείρωση μέσα σ’ ένα κομπιούτερ, για διαρκή κίνηση.
Από τις πέντε ανταποκρίσεις, μόνον η πέμπτη, η ευθεία, έχει τη δυνατότητα να κλείνει πληγές, να σπάει τα αδιέξοδα και να γεφυρώνει τα χάσματα ανάμεσα στους ανθρώπους. Κι αν τυχόν η ευθύτητα σου φαίνεται εξωπραγματική, σε βεβαιώνω ότι μπορείς ακόμη να συμβιβάζεσαι, αν το προτιμάς, να κατηγορείς αν αυτό σου αρέσει, να πλανιέσαι μες στο κεφάλι σου ή να κρατάς παραπλανητική τακτική. Με τη διαφορά πως τώρα ξέρεις τι κάνεις και είσαι έτοιμος να αντιμετωπίσεις τις συνέπειες.
Εφόσον φέρεσαι με ευθύτητα, ζητάς συγνώμη όταν αντιληφθείς ότι έκανες κάτι χωρίς πρόθεση, ζητάς συγνώμη για μια σου πράξη κι όχι για την ίδια σου την ύπαρξη. Έτσι μπορείς και να κρίνεις και να αξιολογείς με ευθύτητα, αξιολογώντας την πράξη και όχι κατηγορώντας το άτομο. Και, συνήθως, θα μπορείς να προσφέρεις και νέες οδηγίες.
Το αποτέλεσμα της ευθύτητας είναι η αρμονία. Όταν ο ευθύς λέει «μου αρέσεις», η φωνή του είναι θερμή κι εκείνος σε κοιτάζει στα μάτια. Για να σου πει «είμαι πολύ θυμωμένος μαζί σου», μιλάει με φωνή τραχιά και με πρόσωπο θυμωμένο. Δίνεται με ευθύτητα ένα μόνο μήνυμα.
Η ευθεία ανταπόκριση αντιπροσωπεύει επίσης μια αλήθεια του ατόμου εκείνη τη στιγμή. Αυτό, για παράδειγμα, βρίσκεται σε αντίθεση με την επικριτική ανταπόκριση, όπου το πρόσωπο αισθάνεται ανίσχυρο, αλλά παριστάνει το θυμωμένο ή μόλο που πονάει, κάνει το παλικάρι. Αποτελεί μια ακόμη, την τρίτη πλευρά της ευθείας ανταπόκρισης το γεγονός πως είναι ολόκληρη, όχι μερική, Το σώμα, οι σκέψεις τα συναισθήματα, όλα δείχνονται, σε αντίθεση με τον υπολογιστικό τρόπο, λόγου χάρη, όπου τίποτα δεν κουνιέται εκτός από το στόμα κι αυτό ελάχιστα. Όσοι φέρονται με ευθύτητα, δείχνουν ολοκληρωμένοι, γεμάτοι αρμονία, και ζωντάνια, είναι ανοιχτόκαρδοι. Η ευθεία ανταπόκριση χαρίζει μια ζωή παλλόμενη και όχι απονεκρωμένη. Αυτούς τους ανθρώπους τους εμπιστεύεσαι, ξέρεις που βαδίζεις μαζί τους και αισθάνεσαι καλά μ’ αυτούς. Κρατούν στάση ολοκλήρωσης και ελεύθερης κίνησης.
Μέρος Α’: http://www.lecturesbureau.gr/1/forms-of-communication-part-a-771/
Μέρος Γ’: http://www.lecturesbureau.gr/1/forms-of-communication-part-c-775/
Πλάθοντας ανθρώπους
Βιρτζίνια Σατίρ
Εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ
