25 Μαρ ΑΝΙΧΝΕΥΟΝΤΑΣ ΨΕΥΤΕΣ (JOE NAVARRO & MARVIN KARLINS, Ph.D.)| Μέρος Β’
ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΛΑΒΕΤΕ ΥΠΟΨΗ ΣΤΗΝ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΤΟΥ ΨΕΥΔΟΥΣ
Ακολουθούν συγκεκριμένες ενδείξεις που πρέπει να αναζητάτε, όταν βασίζεστε στην έμφαση για να ανιχνεύσετε πιθανές απόπειρες παραπλάνησης.
Απουσία έμφασης στις συμπεριφορές των χεριών
Όπως έχουν δείξει ο Αλντερ Φρε και άλλοι, η απουσία έμφασης και κίνησης των χεριών είναι υποδηλωτική παραπλάνησης. Το πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει τρόπος να μετρηθεί κάτι τέτοιο, ιδιαίτερα σε δημόσιο ή κοινωνικό περιβάλλον. Παρ’ όλα αυτά, προσπαθήστε να παρατηρήσετε πότε συμβαίνει και σε τι πλαίσιο, ιδιαίτερα αν παρουσιάζεται όταν θίγεται ένα συγκεκριμένο ζήτημα. Οποιαδήποτε ξαφνική μεταβολή στην κίνηση αντανακλά εγκεφαλική δραστηριότητα. Όταν τα χέρια από ζωηρά που ήταν ακινητοποιούνται, πρέπει να υπάρχει λόγος, είτε αυτό είναι θλίψη είτε ενδεχομένως) παραπλάνηση.
Από τις ανακρίσεις που έχω διεξαγάγει, έχω παρατηρήσει ότι οι ψεύτες χρησιμοποιούν ελάχιστα την πυραμίδα των χεριών. Επίσης, βλέπω αν οι αρθρώσεις των δαχτύλων έχουν ασπρίσει, όπως όταν κάποιος σφίγγει δυνατά και παρατεταμένα τα μπράτσα της καρέκλας, σαν να ήταν “εκτοξευόμενο κάθισμα”. Δυστυχώς, για το εν λόγω άτομο είναι αδύνατον να εκτοξευτεί και να γλιτώσει την ανάκριση. Πολλοί ερευνητές εγκλημάτων έχουν διαπιστώσει ότι όταν το κεφάλι, ο λαιμός, τα χέρια και τα πόδια είναι ακίνητα και τα χέρια σφίγγουν τα μπράτσα της καρέκλας, είναι εξαιρετικά πιθανό, όχι όμως βέβαιο, ότι το άτομο ετοιμάζεται να πει ψέματα (Schafer & Navarro, 2003 66) (βλ. εικόνα 88).
Το ενδιαφέρον είναι ότι όταν κάποιος λέει ψέματα, απο φεύγει να αγγίξει όχι μόνο άλλα άτομα, αλλά και αντικείμενα όπως το βήμα του ομιλητή ή ένα τραπέζι. Δεν έχω δει ούτε έχω ακούσει κανένα περιστατικό όπου το άτομο που έλεγε ψέματα να φώναξε αποφασιστικά «Δεν το έκανα», χτυπώντας τη γροθιά του στο τραπέζι. Αυτό που έχω δει είναι δηλώσεις που στερούνταν δυναμικότητας και έμφασης, συνοδευόμενες από εξίσου ήπιες χειρονομίες. Όσοι λένε ψέματα δεν πιστεύουν και δε δείχνουν πεποίθηση σε όσα λένε. Παρότι ο σκεπτόμενος εγκέφαλός τους (νεοφλοιός) θα αποφασίσει τι θα πει, ώστε να παραπλανήσουν τους άλλους, ο συναισθηματικός εγκέφαλος (το μεταιχμιακό σύστημα – το ειλικρινές μέρος του) απλώς δε δείχνει πεποίθηση σε αυτή τους την πλεκτάνη και επομένως δε δίνει έμφαση στις δηλώσεις τους χρησιμοποιώντας μη λεκτικές συμπεριφορές (όπως χειρονομίες). Τα συναισθήματα του μεταιχμιακού εγκεφάλου είναι δύσκολο να παρακάμφθούν. Προσπαθήστε να χαμογελάσετε κανονικά σε κάποιον που αντιπαθείτε. Είναι εξαιρετικά δύσκολο. Όπως και με το ψεύτικο χαμόγελο, οι ψευδείς δηλώσεις συνοδεύονται από μη πειστικές ή παθητικές μη λεκτικές συμπεριφορές.
Στάση ικεσίας
Όταν κάποιος τεντώνει τους βραχίονες μπροστά από το σώμα του, με τις παλάμες προς τα πάνω, η στάση αυτή είναι γνωστή ως στάση ικεσίας. Όσοι εκλιπαρούν τον Θεό για έλεος στρέφουν τις παλάμες τους στον ουρανό. Ομοίως, οι αιχμάλωτοι στρατιώτες στρέφουν τις παλάμες προς τα πάνω, όταν πλησιάζουν τους εχθρούς τους. Η ίδια συμπεριφορά παρατηρείται όταν κάποιος που λέει κάτι, θέλει να σας κάνει να τον πιστέψετε. Στη διάρκεια μιας συζήτησης, κοιτάξτε το άτομο που μιλάει. Παρατηρήστε αν, όταν δηλώνει κάτι, έχει τις παλάμες στραμμένες προς τα πάνω ή προς τα κάτω. Κατά τη διάρκεια μιας απλής συ ζήτησης όπου κανένας δεν ενστερνίζεται φανατικά μια συγκεκριμένη άποψη, περιμένω να δω τις παλάμες των συνομιλητών να στρέφονται τόσο προς τα κάτω όσο και προς τα πάνω.
Ωστόσο, όταν κάποιος δηλώνει κάτι με αποφασιστικότητα, όπως, «Πρέπει να με πιστέψετε, δεν τη σκότωσα εγώ», οι παλάμες πρέπει να είναι στραμμένες προς τα κάτω (βλ. εικόνα 90) Αν η δήλωση γίνει με τις παλάμες προς τα πάνω και το άτομο ικετεύει να το πιστέψετε, θα θεωρούσα τη δήλωση εξαιρετικά ύποπτη. Αν και δεν είναι απόλυτο, προσωπικά θα αμφισβητούσα οποιαδήποτε δήλωση γίνεται με τις παλάμες στραμμένες προς τα πάνω. Η θέση αυτή δεν είναι πολύ πειστική και υποδηλώνει ότι το άτομο ζητάει να το πιστέψετε. Οι ειλικρινείς δεν έχουν ανάγκη από ικεσίες για να γίνουν πιστευτοί απλώς κάνουν μια δήλωση και αυτό αρκεί.
Χωροκτητικές ενδείξεις και εξαπάτηση
Όταν είμαστε άνετοι και αισθανόμαστε αυτοπεποίθηση, απλωνόμαστε. Όταν δε νιώθουμε τόση σιγουριά, συνήθως καταλαμβάνουμε λιγότερο χώρο. Σε ακραίες περιπτώσεις, άτομα που υποφέρουν μπορεί να μαζέψουν τα χέρια και τα πόδια κοντά στο κορμί τους, υιοθετώντας μια σχεδόν εμβρυακή στάση. Οι άβολες συζητήσεις και ερωτήσεις μπορεί να προκαλέσουν ποικίλες στάσεις απομάκρυνσης χέρια που τυλίγονται σαν πρέτσελ και/ή αστράγαλοι πλεγμένοι μεταξύ τους, μερικές φορές σε βαθμό σχεδόν επίπονο ακόμη και για τον παρατηρητή. Αναζητήστε ιδιαίτερα δραματικές αλλαγές στη θέση του σώματος που μπορεί να υποδηλώνουν εξαπάτηση, ιδιαίτερα όταν συμβαίνουν ταυτόχρονα με μια συγκεκριμένη αλλαγή θέματος.
Όταν είμαστε σίγουροι γι’ αυτό που λέμε ή πιστεύουμε, τείνουμε να ισιώνουμε το κορμί, να τραβάμε πίσω τους ώμους και να τεντώνουμε την πλάτη, υιοθετώντας μια ευθυτενή στάση που αποπνέει ασφάλεια. Όταν κάποιος προσπαθεί να σας παραπλανήσει ή λέει ευθέως ψέματα, υποσυνείδητα σκύβει ή βουλιάζει στην καρέκλα του, λες και προσπαθεί να ξεφύγει από αυτό που λέγεται – ακόμη κι όταν το λέει ο ίδιος. Όσοι είναι ανασφαλείς ή δεν έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, στις σκέψεις ή στις πεποιθήσεις τους, υπάρχει πιθανότητα να το αποπνέουν αυτό με τη στάση του σώματός τους – συνήθως σκύβοντας ελαφρά, αλλά μερικές φορές δραματικά, χαμηλώνοντας το κεφάλι και σηκώνοντας τους ώμους στα αυτιά. Αναζητήστε αυτό το «σύνδρομο της χελώνας» σε ανθρώπους που αισθάνονται άβολα και προσπαθούν να κρυφτούν σε κοινή θέα. Αποτελεί σίγουρα ένδειξη ανασφάλειας και δυσφορίας.
Ανύψωση των ώμων
Παρότι όλοι σηκώνουμε τους ώμους όταν δεν είμαστε βέβαιοι για κάτι, οι ψεύτες χρησιμοποιούν μια τροποποιημένη εκδοχή της κίνησης, όταν δεν είναι σίγουροι για τον εαυτό τους. Το ανασήκωμα του ψεύτη είναι αφύσικο, γιατί είναι σύντομο και τροποποιημένο, γιατί δεν είναι απόλυτα προσηλωμένοι στο συναίσθημα που εκφράζουν. Αν σηκωθεί μόνον ο ένας ώμος ή αν οι ώμοι πλησιάσουν στα αυτιά και το κεφάλι είναι σαν να εξαφανίζεται αυτό αποτελεί σημάδι δυσφορίας που μερικές φορές το παρατηρούμε σε κάποιον ο οποίος ετοιμάζεται να απαντήσει παραπλανητικά σε μια ερώτηση.
Μέρος Α’: https://www.lecturesbureau.gr/1/detecting-liars-part-a-2513a/
Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ
JOE NAVARRO
MARVIN KARLINS, Ph.D.
Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ
