24 Μαρ ΑΝΙΧΝΕΥΟΝΤΑΣ ΨΕΥΤΕΣ (JOE NAVARRO & MARVIN KARLINS, Ph.D.)| Μέρος Α’
Όλοι ποντάρουμε στην αλήθεια. Η εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας βασίζεται στην υπόθεση ότι τηρούμε τον λόγο μας – ότι η αλήθεια υπερισχύει τελικά του ψέματος. Και τις περισσότερες φορές όντως η αλήθεια νικάει. Διαφορετικά, οι προσωπικές σχέσεις θα ήταν εξαιρετικά βραχύβιες, το εμπόριο θα σταματούσε και η εμπιστοσύνη μεταξύ των γονιών και των παιδιών θα εξανεμιζόταν. Όλοι εξαρτόμαστε από την ειλικρίνεια, επειδή όταν δεν υπάρχει αλήθεια, υποφέρουμε και υποφέρει και η κοινωνία.
Περιμένουμε από τους κρατικούς και εμπορικούς θεσμούς να είναι ειλικρινείς. Έχουμε ανάγκη και περιμένουμε ότι οι φίλοι και οι συγγενείς μας θα είναι ειλικρινείς. Η αλήθεια είναι ζωτικής σημασίας για όλες τις σχέσεις, είτε είναι προσωπικές, επαγγελματικές ή πολιτικές.
ΔΥΟ ΒΑΣΙΚΑ ΠΡΟΤΥΠΑ ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΛΑΒΕΤΕ ΥΠΟΨΗ ΣΤΗΝ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΤΟΥ ΨΕΥΔΟΥΣ
Όταν έχουμε να κάνουμε με σωματικές ενδείξεις που μας προειδοποιούν για ενδεχόμενη παραπλάνηση, πρέπει να αναζητάμε μη λεκτικές συμπεριφορές που συνεπάγεται συγχρονισμό και έμφαση.
Συγχρονισμός
Ο συγχρονισμός είναι σημαντικός στον εντοπισμό του ψεύδους και της παραπλάνησης. Αναζητήστε συγχρονισμό ανάμεσα σε όσα λέει κάποιος λεκτικά και μη λεκτικά, ανάμεσα στις περιστάσεις και στα λεγόμενά του, ανάμεσα στα συμβάντα και στα συναισθήματα και ακόμη ανάμεσα σε τόπο και χρόνο.
Ένας ανακρινόμενος που απαντάει καταφατικά σε μια ερώτηση, πρέπει να επιδεικνύει ταυτόχρονα ανάλογη κίνηση του κεφαλιού που στηρίζει τα λεγόμενά του δεν πρέπει να είναι καθυστερημένη. Έλλειψη συγχρονισμού ή ασυγχρονία έχου με όταν ένα άτομο λέει «Δεν το έκανα», ενώ γνέφει καταφατικά. Το ίδιο και όταν ρωτάτε κάποιον «θα έλεγες ποτέ ψέματα για κάτι τέτοιο» και απαντάει «Όχι», ενώ το κεφάλι του γνέφει ελαφρά. Όσοι υποπίπτουν σε αυτό το σφάλμα, συχνά αντιστρέφουν την κίνηση του κεφαλιού τους σε μια προσπάθεια να περιορίσουν τη ζημιά που έγινε. Η ασύγχρονη συμπεριφορά δείχνει προσποιητή και αξιολύπητη. Συχνά μια ψευδής δήλωση όπως «Δεν το έκανα», ακολουθείται από μια εμφανώς καθυστερημένη και λιγότερο εμφατική αρνητική κίνηση του κεφαλιού. Αυτές οι συμπεριφορές δεν είναι συγχρονισμένες και επομένως είναι πιθανότερο να εξισωθούν με την εξαπάτηση, επειδή φαίνεται ότι προκαλούνται από δυσφορία.
Τέλος, πρέπει να υπάρχει συγχρονισμός μεταξύ των γεγονότων, του χρόνου και του τόπου. Κάποιος που καθυστερεί να αναφέρει ένα σημαντικό συμβάν, όπως τον πνιγμό ενός φίλου, συζύγου ή παιδιού, ή που ταξιδεύει σε περιοχή που βρίσκεται υπό διαφορετική αρμοδιότητα για να αναφέρει το συμβάν, πρέπει δικαίως να θεωρείται ύποπτος. Επιπλέον, η αναφορά και περιγραφή γεγονότων που θα ήταν αδύνατον να παρατηρηθούν από το σημείο όπου βρισκόταν το άτομο είναι ασύγχρονη και επομένως ύποπτη. Όσοι λένε ψέματα, δε λαμβάνουν υπόψη τον συγχρονισμό και τελικά οι μη λεκτικές συμπεριφορές και οι ιστορίες τους θα τους προδώσουν. Η επίτευξη συγχρονισμού είναι μια μορφή άνεσης και όπως έχουμε δει, παίζει τεράστιο ρόλο στις αστυνομικές ανακρίσεις και στην αναφορά εγκλημάτων. Αλλά, επίσης, θέτει τα θεμέλια για επιτυχημένες, ουσιαστικές συζητήσεις διαφόρων ζητη μάτων στα οποία η ανίχνευση του ψεύδους είναι σημαντική.
Έμφαση
Όταν μιλάμε, χρησιμοποιούμε ενστικτωδώς διάφορα μέρη του σώματός μας -όπως τα φρύδια, το κεφάλι, τα χέρια, τους βραχίονες, τον κορμό, τα πόδια και τα πέλματα- για να δώσουμε έμφαση σε κάτι που πιστεύουμε ακράδαντα μας προκαλεί έντονη συναισθηματική φόρτιση. Η παρατήρηση της έμφασης είναι ιδιαίτερα σημαντική, γιατί συναντάται παγκοσμίως όταν οι άνθρωποι είναι ειλικρινείς. Η έμφαση είναι η συμβολή του μεταιχμιακού εγκεφάλου στην επικοινωνία, ένας αποτελεσματικός τρόπος να δείξουμε στους άλλους πώς αισθανόμαστε. Αντίθετα, όταν ο μεταιχμιακός εγκέφαλος δε στηρίζει αυτά που λέμε, δίνουμε λιγότερη έμφαση ή σχεδόν καθόλου. Συνήθως, βάσει της δικής μου εμπειρίας αλλά και άλλων, οι ψεύτες δε δίνουν έμφαση στα λεγόμενά τους (Lieberman , 1998, 37). Χρησιμοποιούν το λογικό μέρος του εγκεφάλου για να αποφασίσουν τι να πουν και πώς να εξαπατήσουν, αλλά σπάνια σκέφτονται πώς να παρουσιάσουν το ψέμα. Οι περισσότεροι, όταν αναγκάζονται να πουν ψέματα δεν αντιλαμβάνονται πόση έμφαση δίνουμε ή πόσο τονίζουν με τα λεγόμενά μας στις καθημερινές μας συζητήσεις. Έτσι όταν προσπαθούν να δώσουν μια ψεύτική απάντηση, ο τρόπος που της δίνουν έμφαση δείχνει αφύσικος ή καθυστερημένος σπάνια δίνουν έμφαση εκεί που πρέπει ή το κάνουν μόνο σε σχετικά ασήμαντα ζητήματα.
Δίνουμε έμφαση τόσο λεκτικά όσο και μη λεκτικά. Λεκτικά το επιτυγχάνουμε μέσω της έντασης και του τόνου της φωνής ή μέσω της επανάληψης. Όμως το κάνουμε και μη λεκτικά και αυτές οι συμπεριφορές ενδέχεται να είναι πιο ακριβείς και χρήσιμες από τα λόγια, όταν προσπαθούμε να εντοπίσουμε την αλήθεια ή το ψέμα σε μια συζήτηση ή ανάκριση. Όσοι συνηθίζουν να χρησιμοποιούν τα χέρια τους ενώ μιλούν, συνοδεύουν τα σχόλιά τους με χειρονομίες και πολλές φορές φτάνουν σε σημείο να χτυπήσουν το χέρι στο γραφείο για να δώσουν έμφαση. Άλλοι τονίζουν κάτι δείχνοντας ή αγγίζοντας κάτι με τα ακροδάχτυλά τους. Οι συμπεριφορές των χεριών συμπληρώνουν τις ειλικρινείς δηλώσεις και σκέψεις και το γνήσια συναισθήματα (Knapp & Hall, 2002, 277-284). Το σήκωμα των φρυδιών και το άνοιγμα των ματιών είναι επίσης τρόποι να δώσουμε έμφαση σε κάτι (Morris 1985, 61- Knapp & Hall, 2002, 68).
Μία άλλη εκδήλωση έμφασης παρατηρείται όταν κάποιος γέρνει μπροστά τον κορμό, δείχνοντας ενδιαφέρον. Όταν λέμε κάτι σημαντικό ή συναισθηματικά φορτισμένο, χρησιμοποιούμε συμπεριφορές που αψηφούν τη βαρύτητα, όπως το σήκωμα στις μύτες των ποδιών. Όταν καθόμαστε, δίνουμε έμφαση την ώρα που τονίζουμε τα σημαντικότερα σημεία σηκώνοντας το γόνατο (σύντομα και επανειλημμένα) και μπορούμε να δείξουμε επιπλέον έμφαση χτυπώντας το, καθώς σηκώνεται, με την παλάμη μας, κάτι που φανερώνει συναισθηματική ευφορία. Οι συμπεριφορές που αψηφούν τη βαρύτητα είναι σημάδι έμφασης και γνήσιων συναισθημάτων που σπάνια εμφανίζουν οι ψεύτες.
Αντίθετα, εκείνοι που επιδεικνύουν έλλειψη έμφασης και αφοσίωσης στα λεγόμενά τους, μιλούν πίσω από τα χέρια τους (καλύπτοντας το στόμα ) ή περιορίζουν τις εκφράσεις του προσώπου τους. Όταν κανείς δεν πιστεύει αυτά που λέει, ελέγχει τις εκφράσεις του προσώπου του, αποτραβιέται ή περιορίζει τις κινήσεις του (Knapp & Hall, 2002, 320 Lieberman, 1998, 37). Συχνά οι ψεύτες κάνουν ότι σκέφτονται αγγίζοντας το πιγούνι τους ή τρίβοντας τα μάγουλά τους, λες και προσπαθούν να σκεφτούν ακόμη τι να πουν αυτό έρχεται σε έντονη αντίθεση με τους ειλικρινείς που δίνουν έμφαση σε αυτό που λένε. Οι ψεύτες αφιερώνουν χρόνο για να κρίνουν τι πρέπει να πουν και πώς εκλαμβάνεται, κάτι που δεν ταιριάζει με τις ειλικρινείς συμπεριφορές.
Ακολουθεί β’ μέρος
Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ
JOE NAVARRO
MARVIN KARLINS, Ph.D.
Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ
Εικόνα:
https://www.lebtivity.com/event/lie-detection-complete-certification-course-intensive-workshop
