08 Απρ Στη σκιά του Παρθενώνα (JANNI RODARI) | Μέρος Δ’
Η Αθήνα, λοιπόν, αντιπροσώπευε την τελειότητα;
Δεν πρέπει να υπερβάλλουμε. Αν μπορούσαμε να κάνουμε έναν περίπατο στην Αθήνα του Περικλή, θα βρίσκαμε πολλά πράγματα που θα μας έκαναν να κατσουφιάσουμε. Στενά δρομάκια, κακοστρωμένα και μάλλον βρόμικα. Εδώ κι εκεί, μέσα σε σωρούς από κοπριά, ίσως βλέπαμε ένα νεογέννητο μωρό, τυλιγμένο σε πάνες, εγκαταλελειμμένο από τους γονείς του. Ο νόμος τούς το επέτρεπε όταν δεν ήθελαν να το αναθρέψουν (ειδικά όταν ήταν κορίτσι). Τα σπίτια θα μας φαίνονταν λιτά, κρύα, σκοτεινά. Δεν είχαν όλα παράθυρα προς τον δρόμο, γιατί για να ανοίξεις παράθυρα και πόρτες προς τον δρόμο έπρεπε να πληρώσεις έναν ειδικό φόρο.
Θα μας εντυπωσίαζε η αντίθεση ανάμεσα στην απλή, συγκρατημένη και άβολη ζωή των πολιτών και στη μεγαλοπρέπεια των ναών των θεών, των δημοσίων κτιρίων, των δικαστηρίων.
Δεν πρέπει να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι οι περισσότεροι Έλληνες περνούσαν τη μέρα τους έξω από το σπίτι, σε ανοιχτούς χώρους, στην αγορά που ήταν και το κέντρο της πολιτικής ζωής ή στα γυμναστήρια και στα γυμνάσια που ήταν συγχρόνως σχολεία, αθλητικά στάδια και τόποι συνάντησης.
Ανάμεσα στα πιο όμορφα κτίρια υπήρχαν και πολλά θέατρα. Το θέατρο, στον δυτικό κόσμο, είναι ελληνική ανακάλυψη. Φυσικά, κανένας δεν κάθισε σ’ ένα τραπέζι λέγοντας: «Τώρα θα ανακαλύψω το θέατρο και θα ξεχωρίσω την κωμωδία από την τραγωδία». Αυτό άρχισε πολύ πιο πριν, με τις πομπές που έκαναν κάθε χρόνο προς τιμή του Διονύσου (τον θεό του αμπελιού και του κρασιού που μέχρι σήμερα τιμούμε, ακόμη κι αν δεν πιστεύουμε στην ύπαρξή του).
Κατά τη διάρκεια αυτών των πομπών, οι ιερείς του Διονύσου μεταμφιέζονταν με μαλλί κατσίκας και τραγουδούσαν όλοι μαζί, δηλαδή σε χορό, τα κατορθώματα του θεού, μιμούμενοι αρχαίες αιγυπτιακές τελετές.
Με το πέρασμα των χρόνων, αυτά τα τραγούδια μετατράπηκαν σε διαλόγους ανάμεσα σε έναν ηθοποιό που διηγούνταν τον θρύλο και στο πλήθος που σχολίαζε. Μετά οι ηθοποιοί αυξήθηκαν σε αριθμό και ο κόσμος, αντί να πηγαίνει στην πομπή, καθόταν και τους άκουγε. Μάλιστα, χτίστηκαν και κτίρια γι’ αυτό τον σκοπό, με μία σκηνή και πολλά σκαλοπάτια γύρω γύρω, για να παρουσιάζουν τα ιερά θεάματα.
Σιγά σιγά, οι ιστορίες που παρουσιάζονταν αντί να εξιστορούν μόνο τις περιπέτειες των θεών έφερναν στη σκηνή και πιο ανθρώπινες ιστορίες. Ιστορίες των αρχαίων βασιλιάδων και των ηρώων, των ιστορικών επεισοδίων των Ελλήνων και, τέλος, σκηνές από την καθημερινή ζωή. Υπήρχαν αγώνες για τους ηθοποιούς του θεάτρου, και από αυτούς τους αγώνες γεννήθηκε μια θαυμάσια παράδοση στην οποία διακρίθηκαν μεγάλοι δραματικοί ποιητές — τα έργα τους παρουσιάζονται μέχρι σήμερα: ο Αισχύλος, ο Σοφοκλής, ο Ευριπίδης και ο Αριστοφάνης που με τις κωμωδίες του εφηύρε, θα μπορούσαμε να πούμε, την τέχνη του κωμικού.
Το κέντρο της καθημερινής ζωής ήταν η αγορά. Μία φορά τον μήνα στην αγορά γινόταν το σκλαβοπάζαρο. Και όποιος δεν ήταν τόσο πλούσιος για να αγοράσει έναν δούλο, μπορούσε να τον νοικιάσει για όσο τον χρειαζόταν.
Εμείς δε θα μπορούσαμε να είμαστε παρόντες χωρίς να ανατριχιάσουμε σε μια αγοραπωλησία ενός ανθρώπινου πλάσματος στο οποίο συμπεριφέρονται σαν να ήταν ζώο. Αλλά ας προχωρήσουμε προς μια άλλη γωνιά της αγοράς. Εκεί θα βρούμε λιγότερο θλιβερά θεάματα. Θα συναντήσουμε έναν γητευτή φιδιών που ήρθε από την ανατολή και επιδεικνύει την τέχνη του ή κάποιον που καταπίνει φωτιές ή σπαθιά.
Θα μπορούσαν επίσης να μας τραβήξουν την προσοχή τα παιχνίδια των παιδιών. Τα μικρά παιδιά παίζουν με την κούνια, με το τσέρκι και με τη σβούρα, με την μπάλα, με τις κούκλες. Έχουν τύμπανα τρομπέτες για να παίξουν πόλεμο, μαριονέτες για να κάνουν το δικό τους θέατρο ή παίζουν κουτσό. Όλα αυτά μπορούμε να τα δούμε μέσα από τις αναπαραστάσεις των καλλιτεχνών.
Ονόματα γλυπτών όπως του Φειδία, του Σκόπα, του Πραξιτέλη ήταν γνωστά όσο και το όνομα του Μιχαήλ Αγγέλου. Την ποίηση της Σαπφούς, του Ανακρέοντα, του Πίνδαρου τη μελετούν στα σχολεία ακόμη και σήμερα. Τα ιστορικά έργα του Ηρόδοτου και του Ξενοφώντα τυπώνονται μέχρι σήμερα και μπορούν να τα διαβάσουν όλοι. Ο ελληνικός πολιτισμός, μετά από τόσους αιώνες, είναι ζωντανός και φρέσκος σαν το νερό που δε στερεύει ποτέ.
Οι Έλληνες ήταν και καλοί αστρονόμοι, μαθηματικοί και γιατροί. Είναι αλήθεια ότι ο κόσμος πήγαινε τους αρρώστους στους ναούς του θεού Ασκληπιού, προστάτη της καλής υγείας. Αλλά εκεί οι άρρωστοι έβρισκαν άριστους γιατρούς που μελετούσαν την ασθένειά τους, τη γνώριζαν καλύτερα και μάθαιναν να τη θεραπεύουν.
Η βάση για κάθε αληθινή επιστήμη είναι η παρατήρηση της πραγματικότητας. Εκείνοι οι γιατροί, εκτός από το να θεραπεύουν τους αρρώστους, έβαζαν και τα θεμέλια της επιστήμης, γεγονός καθόλου ευκαταφρόνητο!
Και τώρα, ας ξαναπιάσουμε το νήμα από την αρχή. Η Σπάρτη δεν είχε βάλει στην άκρη τα σχέδιά της για επικράτηση μεταξύ των άλλων πόλεων. Η πρωτιά της Αθήνας παρεμπόδιζε αυτά τα σχέδια. Ανάμεσα στις δύο πόλεις ξέσπασε μια τραγική αντιζηλία που οδήγησε σ’ έναν ατελείωτο πόλεμο, τον Πελοποννησιακό, στον οποίο οι Σπαρτιάτες βγήκαν νικητές.
Ήταν μια νίκη μικρής διάρκειας. Οι πρώτες πόλεις που αμφισβήτησαν τη νίκη της Σπάρτης ήταν η Θήβα και η Κόρινθος. Στα χρόνια που ακολούθησαν η Θήβα κατέκτησε την πρώτη θέση. Όμως στη Θήβα είχε περάσει εξόριστος τα νεανικά του χρόνια ένας άντρας που η μοίρα του ήταν να βάλει τέλος στην αντιζηλία μεταξύ των ελληνικών πόλεων και να τις κάνει να συμφωνήσουν όλες κάτω από τη σιδερένια γροθιά του. Ήταν ο Φίλιππος ο Β’, ο βασιλιάς των Μακεδόνων, μιας ελληνικής φυλής που ζούσε στην απομόνωση, στις ορεινές περιοχές του βορρά.
Με μια σειρά από νικηφόρους πολέμους, ο Φίλιππος έγινε στην πράξη ο άρχοντας όλης της Ελλάδας και ήδη σκεφτόταν να επιτεθεί στην Περσία, όταν τον δολοφόνησαν το 336 π.Χ.
Ο γιος του, ο Αλέξανδρος, μαζί με την εξουσία της Ελλάδας κληρονόμησε από τον πατέρα του όνειρο να νικήσει τους Πέρσες. Σύνταξε έναν στρατό 40.000 αντρών και πέρασε στη Μικρά Ασία.
Η εκστρατεία του έμοιαζε με κεραυνό. Σε λίγα χρόνια πήρε από τους Πέρσες τη Μικρά Ασία, τη Συρία, τη Φοινίκη, την Αίγυπτο (όπου ίδρυσε και μια πόλη που πήρε το όνομά του, την Αλεξάνδρεια), τη Βαβυλωνία, τις παλιές πρωτεύουσες της Περσίας: την Περσέπολη και τα Σούσα. Έφτασε στις όχθες του ποταμού Ινδού και σε κάθε του προέλαση μεγάλωναν και τα όνειρά του.
Ο Μέγας Αλέξανδρος ήταν πολύ κοντά στο να καταφέρει αυτό που οι Πέρσες προσπάθησαν να κάνουν χωρίς αποτέλεσμα. Να ενώσει την Ελλάδα, την Αίγυπτο και την Ασία ιδρύοντας μια τεράστια αυτοκρατορία στην οποία οι λαοί, ο τρόπος ζωής και σκέψης θα ανακατεύονταν και θα ενσωματώνονταν. Ήδη κοιτούσε προς την Ινδία και οργάνωνε την κατάκτησή της, αλλά ο στρατός του αρνήθηκε να τον ακολουθήσει.
Ήταν τριάντα δύο ετών όταν πέθανε από κάποια επιδημία.
Μέρος Α’: https://www.lecturesbureau.gr/1/in-the-shadow-of-the-parthenon-part-a-1730a/
Μέρος Β’: https://www.lecturesbureau.gr/1/in-the-shadow-of-the-parthenon-part-b-1730b/
Μέρος Γ’: https://www.lecturesbureau.gr/1/in-the-shadow-of-the-parthenon-part-c-1730c/
Η ΘΑΥΜΑΣΤΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΗ
ΤΖΑΝΝΙ ΡΟΝΤΑΡΙ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ
