05 Απρ Στη σκιά του Παρθενώνα (JANNI RODARI) | Μέρος Α’
Σε αυτό το κεφάλαιο θα μιλήσουμε για μια μικρή χώρα, την Ελλάδα, που ήταν χωρισμένη σε δεκάδες και εκατοντάδες μικρά κράτη. Θα δούμε πως, μολονότι αφιέρωναν ένα μεγάλο μέρος του χρόνου τους σε ατελείωτους πολέμους ή στην άμυνα απέναντι σε σκληρές επιδρομές και καταστροφικές εισβολές, οι Έλληνες, πριν παραδοθούν, βρήκαν τον τρόπο να αφήσουν κληρονομιά στον κόσμο μερικές λέξεις θεμελιώδους σημασίας, όπως: δημοκρατία, φιλοσοφία, πολίτικη, φυσική, γεωγραφία, ιστορία, ποίηση. θέατρο.
Οι μεγάλες αυτοκρατορίες είχαν απόλυτους άρχοντες που ονομάζονταν «γιοι του ουρανού». Οι Έλληνες δοκίμασαν πρώτοι στην ιστορία να οργανώσουν μια «κυβέρνηση του λαού», όπως δηλώνει η λέξη «δημοκρατία».
Όπως και οι άλλοι λαοί, έτσι και οι Έλληνες είχαν πολλούς θεούς, οι οποίοι εκπροσωπούσαν τις δυνάμεις της φύσης. Αλλά εκείνοι πρώτοι έφτασαν να πουν ότι «ο άνθρωπος είναι το μέτρο των πάντων» και μελέτησαν τη φύση χωρίς να ανησυχούν τόσο για τους θεούς.
Τελικά, εμείς που ζούμε στην εποχή του ατόμου δεν μπορούμε να ξεχάσουμε ότι και η λέξη άτομο είναι μια ελληνική λέξη, και ότι οι πρώτες προσπάθειες να εξηγηθούν επιστημονικά οι ρίζες των πραγμάτων, του κόσμου, της ζωής, γεννήθηκαν στην Ελλάδα.
Πρώτοι οι Έλληνες δοκιμάζουν
να οργανώσουν μια κυβέρνηση του λαού
Σήμερα εμείς λέμε «οι Έλληνες», ενώ αν ένας Αθηναίος, 2.500 χρόνια πριν, τολμούσε να μιλήσει για αυτό τον λαό, θα διέκοπτε τον εαυτό του και θα αναρωτιόταν: «Συγγνώμη, αλλά ποιοι είναι αυτοί οι φημισμένοι Έλληνες, για τους οποίους ακούγονται τόσο πολλά;».
Για την ακρίβεια, οι Έλληνες δεν ονομάζονταν καθόλου έτσι, αυτό ήταν μόνο το όνομα μιας μικρής, άγνωστης φυλής. Πρώτοι οι Ιταλοί, δηλαδή οι κάτοικοι της ιταλικής χερσονήσου, μπερδεύτηκαν και βάφτισαν έτσι τους κατοίκους της Ελλάδας.
Σε αυτό το σημείο, θα πούμε ότι ανάμεσα στο 1600 και στο 1800 πριν από τη γέννηση του Ιησού Χριστού, η μία μετά την άλλη κατέβηκαν στην ελληνική χερσόνησο πολλές ινδοευρωπαϊκές φυλές, σε κύματα, η μία σπρώχνοντας την άλλη πιο μπροστά, προς όλες τις κατευθύνσεις. Έτσι, οι Δωριείς, οι Ίωνες, οι Αιολείς και άλλοι κατέλαβαν στην αρχή ολόκληρη την Ελλάδα, μετά τα νησιά του Αιγαίου, μετά τις ακτές της Μικράς Ασίας και κατόπιν τις ακτές της Νότιας Ιταλίας και της Σικελίας ιδρύοντας «αποικίες», δηλαδή «αντιπροσωπείες και υποκαταστήματα» των μητροπόλεών τους.
0 Τάραντας, ο Κρότωνας, η Σύβαρη, το Μεταπόντιο, η Καλαβρία, οι Συρακούσες, ο Ακράγαντας και πολλά άλλα ονόματα της σημερινής Ιταλίας είναι ονόματα πόλεων που ίδρυσαν οι Έλληνες.
Οι πρώτες φυλές που έφτασαν στη χερσόνησο είχαν ιδρύσει μικρά βασίλεια βοσκών και αγροτών που διοικούσαν οι άριστοι (δηλαδή οι καλύτεροι, αλλά τους ονόμαζαν έτσι μόνο και μόνο επειδή ήταν οι πιο πλούσιοι και ανήκαν στην αριστοκρατία. Ο βασιλιάς ήταν ο αρχηγός του συμβουλίου των αρίστων και στην πράξη κάτι παραπάνω από ένας γενάρχης. Αλλά οι επόμενες μεταναστεύσεις έδιωξαν τους παλιούς βασιλιάδες. Κάθε πόλη που ήταν σε θέση να αμυνθεί γινόταν πόλη-κράτος, προστάτευε με πάθος την ανεξαρτησία της και οι εχθροί με δυσκολία μπορούσαν να της επιτεθούν, γιατί η χώρα ήταν ορεινή και οι επίγειες επικοινωνίες ήταν σχεδόν αδύνατες.
Πιο τυχερές από τις άλλες, οι παραθαλάσσιες πόλεις -απόρθητες από την ξηρά, εύκολα αμυνόμενες από τη θάλασσα- μπορούσαν εύκολα να αναπτύξουν τις μεταφορές και το εμπόριο.
Οι Έλληνες μάθαιναν από όλους, ειδικά από τους λαούς της Ανατολής, από τους Αιγύπτιους, τους Βαβυλώνιους, τους ίδιους τους Φοίνικες που είχαν ζήσει και εργαστεί για πολύ καιρό, και γίνονταν ολοένα και πιο καλοί από τους δασκάλους τους και στην οργάνωση του εμπορίου και στις καλές τέχνες ή στη βιοτεχνία – όχι επειδή γεννήθηκαν πιο έξυπνοι από τους άλλους, αλλά γιατί το σύστημα της ζωής τους ήταν καλύτερο. Οι ίδιοι δεν ήταν υπήκοοι χωρίς δικαιώματα, υποκείμενοι για όλα και σε όλα στη θέληση ενός φαραώ ή ενός αυτοκράτορα. Ήταν πολίτες, πολύ πιο ελεύθεροι από όλους τους ανθρώπους που είχαν ζήσει πριν από αυτούς. Ήταν μικροί άρχοντες της πόλης-κράτους τους.
Η δημοκρατία των Ελλήνων δε γεννήθηκε τέλεια από την αρχή. Το αντίθετο: τέλεια δεν ήταν ποτέ, όπως θα δούμε. Γιατί και η ζωή των Ελλήνων βασιζόταν στην ύπαρξη και στη δουλειά των δούλων, τους οποίους θεωρούσαν κάτι λιγότερο από ανθρώπους, ίσους με τα ζώα και με τις μηχανές.
Μετά την πτώση του βασιλιά, οι πόλεις-κράτη διοικούνταν από τους αρχηγούς των πλουσιότερων και των πιο αριστοκρατικών οικογενειών. Και όταν οι μεταφορές, το εμπόριο, οι βιοτεχνίες πλούτισαν και άλλους και οι άλλοι άρχισαν να διεκδικούν το μερίδιό τους στην εξουσία, κάποιος από όλους αυτούς μπήκε μπροστά, ανέτρεψε την εξουσία των αριστοκρατών, αλλά μετά την κράτησε για τον εαυτό του και έγινε «τύραννος».
Οι φτωχοί δεν είχαν πολύ περισσότερα δικαιώματα από τους δούλους. Οι γυναίκες δεν είχαν, σχεδόν, καθόλου δικαιώματα. 0 πατέρας και οι αδερφοί μπορούσαν να τις πουλήσουν, σαν οποιοδήποτε εμπόρευμα, για να πλουτίσουν την οικογένεια. Στο σκλαβοπάζαρο άξιζαν 150-200 δραχμές, δηλαδή πολύ λιγότερο από τους άντρες δούλους, που άξιζαν 200-300 δραχμές, γιατί αυτοί μπορούσαν να δουλέψουν στα ορυχεία, στα εργαστήρια ή στα χωράφια, και έτσι απέδιδαν περισσότερο.
Ακόμη και στην περίοδο κατά την οποία η Αθήνα είχε φτάσει στο πιο υψηλό πολιτιστικό επίπεδο, οι γυναίκες ζούσαν κλεισμένες στο σπίτι.
Οι πόλεις-κράτη, μολονότι ήταν ανεξάρτητες η μία από την άλλη και συχνά έρχονταν αντιμέτωπες, διατηρούσαν μεταξύ τους σταθερούς δεσμούς. Στο μεταξύ όλοι οι Έλληνες είχαν την ίδια θρησκεία, οι πόλεις-κράτη ήταν μέλη θρησκευτικών συμμαχιών που ονομάζονταν αμφικτυονίες και που οργάνωναν ανά διαστήματα μεγάλες συγκεντρώσεις προς τιμή των θεών.
Σε αυτές τις συγκεντρώσεις, τα μέλη της αμφικτυονίας συναντιόνταν στους διάφορους ναούς και τιμούσαν τον θεό με θυσίες, γιορτές, γυμναστικούς αγώνες, θεατρικές παραστάσεις. Στην Ολυμπία, όπου υπήρχε το φημισμένο ιερό του Δία, κάθε τέσσερα χρόνια γίνονταν οι Ολυμπιακοί αγώνες, στους Δελφούς γίνονταν τα Πύθια, αγώνες προς τιμή του Απόλλωνα, στην Κόρινθο τα Ίσθμια προς τιμή του Ποσειδώνα, του θεού της θάλασσας.
Η νεολαία της Ελλάδας προετοιμαζόταν με μεγάλη προσοχή γι’ αυτούς τους αγώνες.
Οι αθλητές γίνονταν διάσημοι, όπως σήμερα οι ηθοποιοί του κινηματογράφου ή οι ποδοσφαιριστές. Δεν υπήρχε παιδάκι που να μη γνωρίζει τα ονόματα των μεγάλων αθλητών του δρόμου ή της πάλης. Οι γλύπτες τούς απεικόνιζαν στο μάρμαρο τη στιγμή που ετοιμάζονταν να πετάξουν τον δίσκο ή να ξεκινήσουν τον δρόμο των εκατό μέτρων, και με αυτά τα αγάλματα γιόρταζαν την ομορφιά, την αρμονία του ανθρώπινου σώματος.
Ακολουθεί β’ μέρος
Μέρος Β’: https://www.lecturesbureau.gr/1/in-the-shadow-of-the-parthenon-part-b-1730b/
Μέρος Γ’: https://www.lecturesbureau.gr/1/in-the-shadow-of-the-parthenon-part-c-1730c/
Μέρος Δ’: https://www.lecturesbureau.gr/1/in-the-shadow-of-the-parthenon-part-d-1730d/
Η ΘΑΥΜΑΣΤΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΗ
ΤΖΑΝΝΙ ΡΟΝΤΑΡΙ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ
Εικόνα: https://gr.pinterest.com/pin/228698487313219595/
