31 Δεκ Αριστοτέλης (ENRICO BERTI)
Ο Αριστοτέλης είναι ο δημιουργός του πρώτου φιλοσοφικού-επιστημονικού συστήματος που διαμορφώθηκε στην ιστορία του δυτικού πολιτισμού δηλαδή του πρώτου συμπλέγματος φιλοσοφικών και επιστημονικών εννοιών που διαρθρώνονται σε ένα πλήθος επιστημών, οι περισσότερες από τις οποίες διατήρησαν την ονομοσία τους μέχρι τις μέρες μας. Τα κυριότερα από αυτά τα επιστημονικά πεδία είναι η λογική την οποίο ο Αριστοτέλης ονομάζει “διαλεκτική”· η φυσική, η οποία σύμφωνα με τον Σταγειρίτη φιλόσοφο, περιλαμβάνει τη μελέτης γήινης και της ουράνιος φύσης (η τελευταία σήμερα ονομάζεται κοσμολογία)· η ψυχολογία, η οποία αφορά τις ζωτικές λειτουργίες των ζώων και των ανθρώπων· η μεταφυσική, επιστήμη των πρώτων αιτιών, την οποίο ο Αριστοτέλης ονομάζει “πρώτη φιλοσοφία”· η ηθική επιστήμη του ατομικού αγαθού· η πολιτική, επιστήμη του αγαθού της πόλης· η ρητορική, επιστήμη των διάφορων μορφών λόγου- π ποιητική μελέτη της ποίησης, κυρίως της επικής και της τραγικής
Ζωή και έργο
Ο Αριστοτέλης γεννιέται στα Στάγειρα της βόρειας Ελλάδας το 384 π.Χ. από τον Νικόμαχο, γιατρό του βασιλιά της Μακεδονίας Αμύντα Γ’ (393-370 π.Χ.). Το 366 π.Χ., σε ηλικία 17 ετών, εισέρχεται στην Ακαδημία του Πλάτωνα στην Αθήνα, όπου μένει για είκοσι χρόνια. Σε αυτό το χρονικό διάστημα γράφει μιμούμενος τον Πλάτωνα, διαλόγους που, σύμφωνα με τη μαρτυρία του Κικέρωνα, έχουν σημαντική φιλολογική αξία, αλλά δυστυχώς έχουν χαθεί. Οι πιο γνωστοί από αυτούς τους διαλόγους είναι ο Εύδημος, για την αθανασία της ψυχής, π Προτρεπτικός, διάλογος περί του φιλοσοφείν, και ο διάλογος Περί φιλοσοφίας, όπου αναφέρονται οι πρωταρχικές αρχές όλων των πραγμάτων. Την ίδια περίοδο ο Αριστοτέλης γράφει την πραγματεία Περί αγαθού, όπου αναφέρεται στη θεωρία των αρχών την οποία δίδαξε προφορικά ο Πλάτων στην Ακαδημία,
και την πραγματεία Περί ιδεών, στην οποία παρουσιάζει και κρίνει την πλατωνική θεωρία για τις ιδέες. Από αυτά τα έργα έχουν διασωθεί μόνο αποσπάσματα τα οποία αποτελούνται από αναφορές που έκαναν μεταγενέστεροι συγγραφείς ή από αποσπάσματα τα οποία παρέθεσαν.
Το πιθανότερο είναι ότι ο Αριστοτέλης παρακολουθεί στην Ακαδημία μαθήματα ρητορικής και διαλεκτικής, στοιχεία των οποίων υπάρχουν στα πιο παλαιά αποσπάσματα των έργων του. Μόλις πεθαίνει ο Πλάτων (347 πΧ) εγκαταλείπει την Ακαδημία και πηγαίνει στην Άσσο, ελληνική πόλη της Μικράς Ασίας, φιλοξενούμενος του Ερμία, όπου παντρεύεται την ανιψιά του Πυθία και προς τιμήν του οποίου γράφει τον Ύμνο στην Αρετή , όταν το 345 πΧ ο Ερμίας αιχμαλωτίζεται και θανατώνεται από τους Πέρσες. Ο Αριστοτέλης εγκαταλείπει την Άσσο και πηγαίνει στη Μυτιλήνη, όπου αφιερώνεται μαζί με τον μαθητή του Θεόφραστο στην έρευνα για τα ζώα, ιδιαιτέρως τα θαλάσσια. Το 343 πΧ τον καλεί ο βασιλιάς Φίλιππος Β’ της Μακεδονίας για να γίνει ο παιδαγωγός του γιου του Αλέξανδρου, για τον οποίο γράφει τους διαλόγους Περί βασιλείας και Αλέξανδρος ή περί αποίκων, από τους οποίους δεν έχει σωθεί τίποτα. Πιθανότατα κερδίζει από τους Μακεδόνες βασιλείς προνόμια για την πόλη της Αθήνας, για τα οποία στη συνέχεια οι Αθηναίοι τον επιβραβεύουν ανεγείροντας μια στήλη προς τιμήν του.
Όταν πεθαίνει ο Φίλιππος και ο Αλέξανδρος, ως διάδοχος του πατέρα του, αποφασίζει να εκστρατεύσει εναντίον των Περσών, ο Αριστοτέλης επιστρέφει στην Αθήνα (334 πΧ), όπου ιδρύει τη σχολή του τον κήπο που ήταν αφιερωμένος στον Λύκειο Απόλλωνα, από τον οποίο πήρε το όνομά της Λύκειο. Στη σχολή, ο Αριστοτέλης παραδίδει μαθήματα διαλεκτικής, φυσικής, πρώτης φιλοσοφίας, ηθικής, πολιτικής, ρητορικής, ποιητικής- επιπλέον, συνθέτει έργα υψηλού περιεχομένου (παροιμίες, καταλόγους με τους νικητές των αγώνων, σχέδια ανατομίας). Το 323 πΧ όταν γίνεται γνωστό ότι ο Μέγας Αλέξανδρος πέθανε στη Βαβυλωνία, ο Αριστοτέλης κατηγορείται για ασέβεια από το αθηναϊκό αντιμακεδονικό κίνημα. Αφορμή αποτελεί ο Ύμνος στην αρετή που έγραψε προς τιμήν του Ερμία, αλλά ro πραγματικό κίνητρο της κατηγορίας είναι πολιτικής φύσεως, δηλαδή η φιλία του με τον Αντίπατρο (400-319 π.Χ.), Μακεδόνα στρατηγό της Ελλάδας, τον οποίο ο Αριστοτέλης ορίζει εκτελεστή της διαθήκης του.
Προβλέποντας την έκβαση της δίκης, εγκαταλείπει την Αθήνα και πηγαίνει στη Χαλκίδα της Εύβοιας, όπου πεθαίνει έπειτα από έναν χρόνο, το 322 π.Χ.
Τα κείμενα από τα μαθήματα που έκανε ο Αριστοτέλης, τα οποία ο ίδιος δεν παρουσίασε και, επομένως, παρέμειναν επί αιώνες στην αφάνεια, δημοσιεύτηκαν, δηλαδή γράφτηκαν σε πολλά αντίγραφα και τέθηκαν σε κυκλοφορία από τον περιπατητικό Ανδρόνικο τον Ρόδιο, πιθανότατα στη Ρώμη το δεύτερο μισό του 1ου αιώνα π.Χ. Αυτά συγκροτούν το αριστοτελικό corpus και έφτασαν σ’ εμάς μέσω χειρογράφων. Σε αυτό περιλαμβάνονται έργα για τη λογική (Κατηγορίες. Περί Ερμηνείας, Αναλυτικά Πρότερα, Αναλυτικά Ύστερα, Τοπικοί, Σοφιστικοί Έλεγχοι) τη φυσική (Φυσικής ακροάσεως, Περί ουρανού. Περί γενέσεως και φθοράς. Μετεωρολογικά), την ψυχολογία (Περί ψυχής. Μικρά Φυσικά), τη ζωολογία (Περί ζώων ιστορίας. Περί ζώων κινήσεως, Περί ζώων μορίων, Περί ζώων πορείας, Περί ζώων γενέσεως), την πρώιη φιλοσοφία (Μετά τα φυσικά), την ηθική (Ηθικά Νικομάχεια, Ηθικά Ευδημεία, Ηθικά μεγάλα) και επιπλέον τα Πολιτικά, τη Ρητορική και την Ποιητική.
Σε έναν πάπυρο έχει διασωθεί η Αθηναίων Πολιτεία. Άλλα έργα που εμπεριέχονται στο αριστοτελικό corpus, όπως τα Περί κόσμου, Φυσιογνωμικά, Περί φυτών, Μηχανικά, Προβλήματα, Περί ατόμων γραμμών, Οικονομικά, Ρητορική προς Αλέξανδρον, θεωρούνται απόκρυφα.
ΠΛΑΤΩΝ: https://www.lecturesbureau.gr/1/plato-mario-vegetti-1596/
ΑΚΑΔΗΜΙΑ. Η σχολή του Πλάτωνα: https://www.lecturesbureau.gr/1/academy-platos-school-1621/
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ
ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Β’ ΜΕΡΟΣ
ΟΥΜΠΕΡΤΟ ΕΚΟ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΟ ΒΗΜΑ
Εικόνα: http://www.liveyourmagic.com/2014/02/aristotle-the-purpose-of-life/
