28 Αυγ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ (342-270 π.Χ.)
Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος. Ίδρυσε δική του φιλοσοφική σχολή, με το όνομα Κήπος του Επίκουρου, η οποία θεωρείται από τις πιο γνωστές σχολές της ελληνικής φιλοσοφίας.
Ήταν Αθηναίος πολίτης, γιος του Νεοκλή και της Χαιρεστράτης. Ο πατέρας του, Αθηναίος πολίτης από τον Δήμο Γαργηττού με καταγωγή από το παλιό επιφανές αθηναϊκό γένος των Φιλαϊδών, συμμετείχε στον αποικισμό της Σάμου, όπου και ανατράφηκε ο Επίκουρος. Άρχισε να έρχεται από νωρίς σε έντονη επαφή με τη φιλοσοφία του Ναυσιφάνη στη γειτονική Τέω, γεγονός που τον απομάκρυνε από κάθε πλατωνική δοξασία και τον έστρεψε στις θεωρίες του Δημόκριτου. Σε ηλικία 18 ετών μετέβη στην Αθήνα για τη στρατιωτική και πολιτική του θητεία μαζί με τον κωμικό Μένανδρο. Για τα επόμενα 15 χρόνια της ζωής του δεν έχουν διασωθεί αρκετές πληροφορίες. Αργότερα, δημιούργησε τον δικό του φιλοσοφικό κύκλο στη Μυτιλήνη και μετά στη Λάμψακο. Επέστρεψε στην Αθήνα το 307 π.Χ. σε ηλικία 35 ετών και αγόρασε μια έκταση στην Αθήνα ανάμεσα στο Δύπιλον και στην Ακαδημία, όπου στέγασε τη φιλοσοφική του σχολή – τον Κήπο του Επίκουρου. Δίδαξε για 35 χρόνια ακολουθώντας ήσυχη και λιτή ζωή. Περιστοιχιζόταν από άνδρες, γυναίκες, εταίρες και δούλους, που μετείχαν ισάξια στον Επικούρειο Κήπο. Ο Επίκουρος πέθανε το 270 π.Χ., σε ηλικία 72 ετών.
Ο Επίκουρος και η θεωρία του στρέφονται σε έναν ηθικολογικό χαρακτήρα της φιλοσοφίας. Στόχος του ήταν η αναζήτηση των αιτιών της ανθρώπινης δυστυχίας και των εσφαλμένων δοξασιών που την προκαλούν, όπως, για παράδειγμα, η δεισιδαιμονία, ώστε να υπάρξει η αντιπρόταση για την προοπτική μιας ευχάριστης ζωής (ζην ηδέως), που για την επίτευξή της ο Επίκουρος προσέφερε ξεκάθαρες φιλοσοφικές συμβουλές. Το ζην ηδέως επιτυγχάνεται με την απουσία του πόνου και του φόβου και με τη βίωση μιας ζωής αυτάρκους περιβαλλόμενης από φίλους.
Ο Επίκουρος δίδαξε ότι η ηδονή (ή, αλλιώς, ευχαρίστηση) και ο πόνος είναι το μέτρο για το τι πρέπει να προτιμούμε και τι να αποφεύγουμε. Μια ηδονή, για τον Επίκουρο, είναι ηθικώς θεμιτή και πρέπει να την επιδιώκουμε, εφόσον αποτελεί μέσο διασφάλισης της κορυφαίας ηδονικής κατάστασής μας, που δεν είναι άλλη από την ψυχική μας ηρεμία. Ακόμα και ο πόνος, εάν ορισμένες φορές μας βοηθάει στην κατάκτηση της ψυχικής μας ηρεμίας, αποκτά θετική σημασία. Στο πλαίσιο της μετριοπαθούς μορφής του ηδονισμού, το κριτήριο επιλογής μεταξύ των ηδονών δεν είναι πλέον ποσοτικό, δηλαδή η έντασή τους, αλλά ποιοτικό.
Βασικές αρχές της διδασκαλίας του είναι οι εξής: με τον θάνατο έρχεται το τέλος όχι μόνο του σώματος αλλά και της ψυχής` οι θεοί δεν επιβραβεύουν ή τιμωρούν τους ανθρώπους` το σύμπαν είναι άπειρο και αιώνιο` τα γενόμενα στον κόσμο συμβαίνουν τελικά με βάση τις κινήσεις και τις αλληλεπιδράσεις των ατόμων που διακινούνται στον κενό χώρο.
Γνωστή είναι η τετραφάρμακος, δηλαδή οι τέσσερις «αρχές» που πρόβαλε ο Επίκουρος:
Άφοβον ο θεός,
ανύποπτον ο θάνατος`
και ταγαθόν μεν εύκτητον,
το δε δεινόν ευκαρτέρητον.
Φιλόδημος, προς Σοφιστάς, IV 10-14
Και σε νεοελληνική απόδοση:
Ο θεός δεν είναι για φόβο (διότι η θεϊκή δύναμη δεν απειλεί εκ φύσεως),
ο θάνατος δεν προκαλεί ανησυχία (διότι δεν υπάρχει μετά θάνατον ζωή)
και το καλό (ό, τι πραγματικά χρειαζόμαστε) εύκολα αποκτιέται,
το δε κακό αντέχεται (ό, τι μας κάνει να υποφέρουμε εύκολα μπορούμε να το υπομείνουμε).
Η φιλοσοφία του Επίκουρου ασκούσε την επίδρασή της στον ελληνιστικό και ελληνορωμαϊκό κόσμο για 500 περίπου χρόνια. Ήταν ένα κυρίαρχο φιλοσοφικό ρεύμα δίπλα στον στωικισμό, τον πλατωνισμό και άλλα εκλεκτικά φιλοσοφικά συστήματα. Ο Θεοδωρίδης υποστήριξε ότι ο επικουρισμός είναι η πιο γνήσια έκφραση του αρχαίου ελληνικού πνεύματος. Όλα τα άλλα συστήματα λίγο πολύ «ανατολίζουν» – φιλοξενούν ιδέες από τις θρησκείες της Ανατολής.
ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΛΟΓΟΣ ΣΟΦΟΣ
ΝΙΚΟΣ ΔΡΑΜΟΥΝΤΑΝΗΣ
Εικόνα: εικονογράφηση του Chris Crunts (http://scontent.cdninstagram.com/t51.2885-15/s480x480/e35/12783897_187320341644067_1387845071_n.jpg?ig_cache_key=MTE5OTY1MTQxMDA3MjcyMjY3Mg%3D%3D.2)
