25 Αυγ ΤΙΜΩΝ Ο ΜΙΣΑΝΘΡΩΠΟΣ (ΛΟΥΚΙΑΝΟΣ) | Μέρος Α’
ΤΙΜΩΝ
Αυτά λοιπόν, αξιοθαύμαστε, πότε θα πάψεις να τα παραβλέπεις με τόση αδιαφορία, και πότε επιτέλους θα τιμωρήσεις την τόσο εκτεταμένη αδικία; Πόσες τιμωρίες τύπου Φαέθοντα ή Δευκαλίωνα είναι αρκετές για μια ζωή τόσο ξεχειλισμένη από αλαζονεία;
Και για να αφήσω τα κοινά και να μιλήσω για τα δικά μου, εμένα, που εξύψωσα τόσους Αθηναίους και από πάμφτωχους τους ανέδειξα πλούσιους, και που βοήθησα όλους όσους είχαν ανάγκη, ή καλύτερα που σκόρπισα το σύνολο του πλούτου μου ευεργετώντας τους φίλους μου, όταν γι’ αυτό τον λόγο έγινα φτωχός, αυτοί ούτε καν με γνωρίζουν πια, ούτε καν γυρίζουν να με κοιτάξουν εκείνοι που προηγουμένως συστέλλονταν και προσκυνούσαν και κρεμόταν από ένα νεύμα μου, αλλά αν κάπου βαδίζοντας στο δρόμο συναντήσω κάποιον απ’ αυτούς, με αντιμετωπίζουν σαν κάποια πεσμένη επιτύμβια στήλη παμπάλαιου νεκρού, αναποδογυρισμένη από τα χρόνια, που την προσπερνούν χωρίς καν να τη διαβάσουν.
Άλλοι πάλι, βλέποντάς με από μακριά, αλλάζουν δρόμο έχοντας την εντύπωση πως θα δουν ένα δυσάρεστο και δυσοίωνο θέαμα, αυτόν που πριν λίγο καιρό είχε γίνει σωτήρας και ευεργέτης τους.
Από τις συμφορές μου λοιπόν αποτραβήχτηκα σ’ αυτή την απόμακρη περιοχή, φόρεσα ένα τομάρι, και καλλιεργώ τη γη μεροκαματιάρης για τέσσερις οβολούς τη μέρα, φιλοσοφώντας μαζί με την ερημιά και το δικέλλι μου. Μου φαίνεται πως εδώ τουλάχιστον θα έχω αυτό το κέρδος, το να μην βλέπω άλλο πια πολλούς να καλοπερνούν χωρίς να το αξίζουν· γιατί αυτό θα ήταν ακόμη πιο δυσάρεστο.
ΔΙΑΣ
Ποιος είναι αυτός, Ερμή, που φωνάζει από την Αττική, κοντά στον Υμηττό, στους πρόποδες, εντελώς λερωμένος και ακάθαρτος και ντυμένος με τομάρι; Είναι σκυμμένος, νομίζω, και σκάβει· φλύαρος άνθρωπος και θρασύς.
Μάλλον φιλόσοφος θα είναι· αλλιώς δεν θα μιλούσε με τόση ασέβεια εναντίον μας.
ΕΡΜΗΣ
Τι λες πατέρα; Δεν ξέρεις τον Τίμωνα, τον γιο του Εχεκρατίδη από τον δήμο του Κολλυτού;
Είναι αυτός που πολλές φορές μας έκανε το τραπέζι με άψογες θυσίες, ο νεόπλουτος, αυτός που θυσίαζε εκατό ολόκληρα βόδια μαζί, που συνηθίζαμε στο σπίτι του να γιορτάζουμε με λαμπρότητα τα Διάσια.
ΔΙΑΣ
Πω, πω, τι αλλαγή! Εκείνος ο ωραίος, ο πλούσιος, που τον περιτριγύριζαν τόσοι φίλοι;
Μα τι έπαθε και κατάντησε έτσι, ακάθαρτος, αξιολύπητος, και σκαφτιάς και μεροκαματιάρης, όπως φαίνεται, που δίνει τόσο βαριά χτυπήματα με το δικέλλι;
ΕΡΜΗΣ
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι τον κατέστρεψε η εντιμότητά του και η φιλανθρωπία και η συμπόνια για όλους αυτούς που είχαν ανάγκη, η αλήθεια όμως είναι ότι τον κατέστρεψε η απερισκεψία και η αφέλεια και η έλλειψη ευθυκρισίας στην επιλογή των φίλων του, καθώς δεν καταλάβαινε ότι έδειχνε εύνοια σε κοράκια και λύκους.
Γι’ αυτό λοιπόν σκαφτιάς και τομαροντυμένος, όπως βλέπεις, έχοντας εγκαταλείψει την πόλη από ντροπή, καλλιεργεί τη γη με μεροκάματο, μέσα στη μαύρη θλίψη για τις συμφορές του, καθώς αυτοί που έγιναν πλούσιοι εξαιτίας του τον προσπερνούν με υπεροψία, χωρίς να ξέρουν ούτε καν το όνομά του, αν λέγεται Τίμωνας.
ΔΙΑΣ
Ασφαλώς δεν πρέπει να τον παραβλέψουμε τον άνθρωπο, ούτε να τον παραμελήσουμε· με το δίκιο του ήταν αγανακτισμένος μέσα στη δυστυχία του. Αλλιώς, θα συμπεριφερθούμε κι εμείς σαν τους καταραμένους εκείνους κόλακες, αν ξεχάσουμε έναν άνθρωπο που έκαψε για χάρη μας στους βωμούς τόσα τετράπαχα μεριά από ταύρους και γίδες· ακόμη έχω στα ρουθούνια μου την τσίκνα τους.
Ωστόσο εξαιτίας των φροντίδων και της μεγάλης φασαρίας εκείνων που καταπατούν τους όρκους τους και χρησιμοποιούν βία και αρπαγή, καθώς και εξαιτίας του φόβου των ιερόσυλων – που είναι πολλοί και δύσκολα φυλάγεται κανείς απ’ αυτούς, και δεν μας αφήνουν ούτε για λίγο να κλείσουμε τα μάτια μας – εδώ και πολύ καιρό ούτε που γύρισα να κοιτάξω στην Αττική, ιδιαίτερα από τότε που περίσσεψε ανάμεσά τους η φιλοσοφία και οι λογομαχίες· γιατί καθώς μαλώνουν μεταξύ τους και φωνάζουν, δεν μπορεί κανείς ούτε τις προσευχές να ακούσει.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο έτυχε να τον παραμελήσουμε, ενώ δεν είναι ανάξιος λόγου.
Πάρε λοιπόν τον Πλούτο, Ερμή, και πήγαινε γρήγορα κοντά του. Ο Πλούτος να πάρει και τον Θησαυρό μαζί του και να μείνουν και οι δύο κοντά στον Τίμωνα και να μη φύγουν τόσο εύκολα, ακόμη κι αν από εντιμότητα τους διώχνει πάλι από το σπίτι.
Όσο για εκείνους τους κόλακες και την αχαριστία που του έδειξαν, θα εξετάσω πάλι το ζήτημα και θα τιμωρηθούν, μόλις επισκευάσω τον κεραυνό μου.
Στο μεταξύ όμως κι αυτή η τιμωρία θα είναι αρκετή γι’ αυτούς, να βλέπουν τον Τίμωνα πάμπλουτο.
ΕΡΜΗΣ
Πόσο σημαντικό ήταν το να φωνάζει κανείς δυνατά και να είναι ενοχλητικός και θρασύς. Δεν είναι χρήσιμο μόνο γι’ αυτούς που δικηγορούν, αλλά και γι’ αυτούς που προσεύχονται. Ορίστε, τώρα αμέσως θα γίνει πλούσιος από πάμφτωχος ο Τίμωνας, επειδή φώναξε και εκφράστηκε ελεύθερα στην προσευχή, και τράβηξε την προσοχή του Δία. Αν όμως έσκαβε σκυμμένος σιωπηλά, ακόμη θα έσκαβε παραμελημένος.
ΠΛΟΥΤΟΣ
Εγώ όμως, Δία, δεν πρόκειται να πάω σ’ αυτόν.
ΔΙΑΣ
Γιατί, αξιότιμε Πλούτε, και μάλιστα ενώ εγώ έδωσα την εντολή;
ΠΛΟΥΤΟΣ
Γιατί, μα τον Δία, με κακομεταχειριζόταν και με ξαπόστελνε και με κατακομμάτιαζε, και μάλιστα ενώ ήμουν φίλος του πατέρα του, και μόνο που δεν με έσπρωχνε με δικράνια έξω από το σπίτι, όπως αυτοί που πετούν κάτι αναμμένο από τα χέρια τους. Να πάω λοιπόν πάλι, για να παραδοθώ σε παράσιτους και κόλακες και πόρνες;
ΔΙΑΣ
Δεν πρόκειται πια να σου κάνει κάτι τέτοιο ο Τίμωνας· πολύ καλά τον έχει δασκαλέψει το δικέλλι, αν δεν είναι εντελώς αναίσθητος στη μέση του, ότι εσένα έπρεπε να προτιμήσει από τη φτώχεια.
Εσύ όμως μου φαίνεται πως είσαι πολύ γκρινιάρης· τώρα κατηγορείς τον Τίμωνα, επειδή σου άνοιγε διάπλατα τις πόρτες και σε άφηνε να τριγυρνάς ελεύθερος, χωρίς ούτε να σε περιορίζει ούτε να σε ζηλεύει· άλλες φορές όμως, αντίθετα, αγανακτούσες με τους πλούσιους, λέγοντας ότι σε κλειδαμπαρώνουν με μάνταλα και κλειδιά και σφραγίδες, ώστε να μη σου είναι δυνατό ούτε να ξεμυτίσεις στο φως. Αυτά μου παραπονιόσουν, λέγοντας ότι παθαίνεις ασφυξία μέσα στο πολύ σκοτάδι.
Και γενικά η κατάσταση σου φαινόταν εντελώς αφόρητη, να μένεις παρθενικά κλεισμένος μέσα σε έναν μπρούτζινο ή σιδερένιο θάλαμο, όπως η Δανάη, και να ανατρέφεσαι από αυστηρούς και κακότροπους παιδαγωγούς, τον Τόκο και τον Υπολογισμό.
Έλεγες λοιπόν ότι ήταν παράλογο αυτό που έκαναν, να είναι υπερβολικά ερωτευμένοι μαζί σου και, ενώ μπορούν να σε χαρούν, να μην το τολμούν, ούτε να απολαμβάνουν ελεύθερα τον έρωτά τους, ενώ έχουν το δικαίωμα, αλλά να σε περιφρουρούν άγρυπνοι, με τα μάτια καρφωμένα στη σφραγίδα και στο μάνταλο, θεωρώντας ικανοποιητική απόλαυση όχι το να μπορούν να απολαμβάνουν οι ίδιοι, αλλά το να μη συμμερίζονται την απόλαυση με κανέναν.
Πώς λοιπόν δεν είναι άδικα αυτά που κάνεις, προηγουμένως να τα κατηγορείς εκείνα, και τώρα να εγκαλείς τον Τίμωνα για τα αντίθετα;
Μέρος Β’: http://www.lecturesbureau.gr/1/timon-parta-b-1453/
Μέρος Γ’: http://www.lecturesbureau.gr/1/timon-parta-c-1454
Μέρος Δ’: http://www.lecturesbureau.gr/1/timon-parta-d-1455/
Μέρος Ε’: http://www.lecturesbureau.gr/1/timon-parta-e-1456/
ΣΑΤΙΡΑ ΑΠΛΗΣΤΙΑΣ ΚΑΙ ΜΑΤΑΙΟΔΟΞΙΑΣ
ΛΟΥΚΙΑΝΟΣ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΖΗΤΡΟΣ
Εικόνα: Chris Coucill dans Timon of Athens
Mise en scène de Dan Hodge
Broad street ministry – avril 2013 | https://mediterranees.net/histoire_grecque/timon/index.html
