02 Φεβ Ψυχοσωματικές διαταραχές στα παιδιά. Ο ρόλος της οικογένειας (ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΣΙΑΝΤΗΣ)
Οι ψυχοσωματικές διαταραχές γενικά χαρακτηρίζονται από την ύπαρξη πολλών αιτιολογικών παραγόντων. Πολυαιτιολογία είναι συνήθως ο κανόνας. Οι ποικίλοι αιτιολογικοί παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη είναι εξελικτικοί, βιολογικοί (οργανικοί), κοινωνικοί και ψυχολογικοί. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι ο κίνδυνος να αναπτυχθεί μια διαταραχή εξαρτάται περισσότερο από ψυχοκοινωνικούς παρά από βιολογικούς παράγοντες. Η ύπαρξη όμως βιολογικού οργανικού υποστρώματος ή παθολόγων φυσιολογικών μηχανισμών είναι αναγκαία. Για παράδειγμα, ας εξετάσουμε την περίπτωση του τρόπου με τον οποίο μπορεί πιθανές αντιδράσεις σε ένα ψυχοκοινωνικό γεγονός να διαιωνίσουν ένα πρόβλημα.
Ο Γιάννης, ένα αγόρι ηλικίας δώδεκα ετών, έχει αναπτύξει έντονους πονοκεφάλους πέντε εβδομάδες αφότου άρχισε να πηγαίνει στο γυμνάσιο. Η συστηματική νευρολογική και παθολογική εξέταση, καθώς και τα εργαστηριακά ευρήματα και αυτά είναι αρνητικά. Η κατάστασή του όμως χειροτερεύει. Δεν έχει όρεξη, έχει χάσει τρία κιλά. Αισθάνεται ότι δεν μπορεί να συνεχίσει να πηγαίνει στο σχολείο και προφανώς είναι καταθλιπτικός. Η παραπομπή του στον παιδοψυχίατρο έδειξε τα εξής: Η μητέρα του πέθανε πριν από τρία χρόνια από όγκο του εγκεφάλου. Ο πατέρας του τους τελευταίους έξι μήνες έχει γνωριστεί με μια συνάδελφό του και ο Γιάννης πήγε μερικές φορές μαζί τους εκδρομή τα Σαββατοκύριακα. Είχε αισθανθεί πολύ άσχημα με το θάνατο της μητέρας του, αλλά για να μη στενοχωρήσει τον πατέρα του δεν έδειξε να έχει επηρεαστεί και προσπάθησε αντισταθμιστικά να πάει ακόμα καλύτερα με τα μαθήματα. Η σχέση του με τη φίλη του πατέρα του είναι ικανοποιητική και πραγματικά διαπιστώθηκε ότι η φίλη του πατέρα του είναι ζεστή, τρυφερή και πολύ διακριτική μαζί του σε σχέση με την πεθαμένη μητέρα του. Ο Γιάννης όμως αισθάνεται ενοχή που τα πάει καλά με τη φίλη του πατέρα του και νομίζει ότι προδίδει τη μητέρα του.
Η ανάπτυξή του ήταν φυσιολογική και οι σχέσεις των γονιών του καλές. Ήταν όμως και εξαρτημένος από τη μητέρα του και είχε παρουσιάσει συμπτώματα άγχους αποχωρισμού όταν άρχισε να πηγαίνει στο νηπιαγωγείο. Τότε είχε εμφανίσει πάλι πονοκεφάλους. Στην περίπτωση αυτή μπορούμε να δούμε τη συνύπαρξη πολλών παραγόντων, οι οποίοι συσχετίζονται με την εμφάνιση των συμπτωμάτων. Αυτοί είναι:
Εξελικτικοί Παράγοντες: Ο παράγων αυτός σχετίζεται με το ότι το παιδί βρίσκεται σε μια φάση μετάβασης από την παιδική στην εφηβική ηλικία και από ένα μικρό και φιλικό σχολείο σε ένα άλλο, μεγάλο, μάλλον ουδέτερο και με πολλούς καθηγητές.
Βιολογικοί παράγοντες: Ευαισθησία ή ύπαρξη γνωστών παθοψυχολογικών μηχανισμών για τους πονοκεφάλους.
Ψυχολογικοί παράγοντες: Ο Γιάννης είναι ένα μάλλον ευαίσθητο παιδί. Συνύπαρξη προηγούμενου άγχους αποχωρισμού. Πιθανή ταύτιση με τη μητέρα. Δηλαδή με τα συμπτώματα των πονοκεφάλων της μητέρας εξαιτίας του όγκου του εγκεφάλου.
Κοινωνικοί παράγοντες: Δυσκολία προσαρμογής στο νέο σχολείο, στο να κάνει φιλίες και να αντιμετωπίσει το καινούργιο και απαιτητικό σχολικό περιβάλλον.
Οικογενειακοί παράγοντες: Η απώλεια της μητέρας, το πένθος, η προσαρμογή στη νέα σχέση του πατέρα.
Ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων δημιουργεί αναπόφευκτα έντονες ψυχοπιεστικές καταστάσεις και προκαλεί την ανάπτυξη συμπτωμάτων.
Έμπειροι κλινικοί δέχονται ότι η ψυχή και το σώμα αποτελούν μία ενότητα και ότι υπάρχει μια αλληλεπίδραση και αλλη λοδιαπλοκή βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων στη γένεση των ψυχοσωματικών συμπτωμάτων. Για παράδειγμα, η βιολογική προδιάθεση στην περίπτωση του άσθμα τος αναφέρεται στο ότι υπάρχει ένας κληρονομημένος ευαίσθητος βρόγχος. Ο βρόγχος αυτός έκδηλα κάνει σπασμό, όταν υπάρχουν διάφοροι εκλυτικοί παράγοντες με τη μορφή της λοίμωξης, την ύπαρξη κάποιου αλλεργιογόνου ή ψυχοπιεστικών παραγόντων.
Η ποιότητα της οικογενειακής λειτουργίας, η προσαρμοστικότητα της οικογένειας, η ξεκάθαρη επικοινωνία μεταξύ των μελών της οκογένειας και η ικανότητα να πραγματοποιούνται οι επιδιωκόμενοι στόχοι, η ικανότητα εκτόνωσης συγκρούσεων και επίλυσης προβλημάτων παίζουν σημαντικό και καθοριστικό ρόλο για την αντιμετπιση του στρες από το παιδί!
ΨΥΧΟΣΩΜΑΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Γ. Τσιάντης Α. Ξυπολυτά-Ζαχαριάδη
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ
Εικόνα: https://www.deviantart.com/vladimir-serov/art/–439702326
