01 Νοέ Η εξίσωση της ευτυχίας (MO GAWDAT) | Μέρος Α’
Ο Mo Gawdat είναι αντιπρόεδρος της Google X. μιας κορυφαίας ομάδας μηχανικών που αποτελούν το φουτουριστικό “εργοστάσιο ονείρων” της Google. Ακολουθεί η εισαγωγή του βιβλίου του “Η εξίσωση της ευτυχίας”.
Δεκαεπτά μέρες μετά τον θάνατο του υπέροχου γιου μου Αλί, άρχισα να γράφω και δεν μπορούσα να σταματήσω. Το θέμα μου ήταν η ευτυχία μάλλον παράξενο αντικείμενο, δεδομένων των συνθηκών.
Ο Αλί ήταν πραγματικά ένας άγγελος. Βελτίωνε πραγματικά ό,τι άγγιζε και έκανε πιο ευτυχισμένους όσους γνώριζε. Ήταν πάντα ήρεμος, πάντα ευτυχισμένος. Δεν μπορούσες να μη διακρίνεις την ενέργειά τoυ ή την τρυφερότητα με την οποία νοιαζόταν για οποιοδήποτε πλάσμα συναντούσε στον δρόμο του. Όταν μας άφησε, είχαμε κάθε λόγο να είμαστε λυπημένοι – ακόμα και δυστυχισμένοι. Πώς, λοιπόν, η αναχώρησή του με έκανε να γράψω αυτό που πρόκειται να διαβάσετε; Αυτή είναι μια ιστορία που ξεκίνησε περίπου τη μέρα της γέννησής του – ή ίσως και νωρίτερα.
Από τη μέρα που ξεκίνησα να δουλεύω, απόλαυσα επιτυχία, πλούτη και αναγνώριση. Κι όμως, παρ’ όλα αυτά, ήμουν συνεχώς δυστυχισμένος. Στις αρχές της καριέρας μου με τεχνολογικούς κολοσσούς όπως η IBM και η Microsoft κέρδισα μεγάλη πνευματική ικανοποίηση, τονώθηκε σημαντικά το εγώ μου και, ναι, έβγαλα αρκετά χρήματα. Συνειδητοποίησα, όμως, πως όσο περισσότερο με ευλογούσε η τύχη, τόσο λιγότερο ευτυχισμένος γινόμουν.
Όχι μόνο γιατί η ζωή είχε γίνει πιο περίπλοκη – ξέρετε, σαν εκείνο το ραπ τραγούδι από τη δεκαετία του ’90, «Μο Money mo Problems» («Περισσότερα Χρήματα Περισσότερα Προβλήματα»).
Το θέμα ήταν πως, παρά την οικονομική και πνευματική αναγνώριση, δεν ήμουν σε θέση να βρω χαρά στη ζωή μου. Ακόμα και η μεγαλύτερη ευλογία μου, η οικογένειά μου, δεν μου έδινε τη χαρά που θα μπορούσε, γιατί δεν ήξερα πώς να τη δεχτώ.
Η ειρωνεία είναι πως όταν ήμουν νεότερος, παρά τις δυσκολίες να βρω τον δρόμο μου στη ζωή και συχνά να κερδίσω τα προς το ζην, πάντα ήμουν πολύ ευτυχισμένος. Το 1995, ωστόσο, όταν η γυναίκα μου, εγώ και τα δύο παιδιά μας μετακομίσαμε στο Ντουμπάι, τα πράγματα είχαν αλλάξει. Προσέξτε, δεν έχω τίποτα με το Ντουμπάι. Είναι μια υπέροχη πόλη, που οι γενναιόδωροι πολίτες της πραγματικά μας έκαναν να νιώθουμε σαν στο σπίτι μας. Η άφιξή μας συνέπεσε με την εκτόξευση της ανάπτυξης του Ντουμπάι, που πρόσφερε μοναδικές επαγγελματικές ευκαιρίες και εκατομμύρια τρόπους για να γίνει κανείς ευτυχισμένος, ή έστω να προσπαθήσει.
Το Ντουμπάι, όμως, μπορεί επίσης να φαντάζει σουρεαλιστικό. Σε ένα εντυπωσιακό τοπίο με καυτή άμμο και τιρκουάζ νερά, ο ορίζοντας είναι γεμάτος με φουτουριστικά γραφεία και ουρανοξύστες, όπου διαμερίσματα πολυεκατομμυρίων καταλαμβάνονται από ένα σταθερό ποτάμι παγκόσμιων αγοραστών. Στους δρόμους, Porsche και Ferrari ανταγωνίζονται Lamborghini και Bentley για μια θέση πάρκιγκ. Η υπερβολή του πλούτου σε θαμπώνει – ταυτόχρονα, όμως, σε προκαλεί να αναρωτηθείς αν, μπροστά σε όλα αυτά, έχεις πετύχει κάτι ουσιαστικό.
Όταν φτάσαμε στα Εμιράτα, είχα ήδη αποκτήσει τη συνήθεια να συγκρίνω τον εαυτό μου με τους πάμπλουτους φίλους μου και πάντα να υστερώ. Αυτά τα αισθήματα ανταγωνισμού, ωστόσο, δεν με έστειλαν στον ψυχίατρο ή σε κάποιο άσραμ. Απλώς έκανα αυτό που έκανα πάντα, σαν ένα σπασικλάκι που διάβαζε με μανία από την παιδική του ηλικία: αγόρασα ένα βουνό βιβλία. Μελέτησα τεχνικές αναλύσεις χρηματιστηριακών συναλλαγών σε βάθος μέχρι τις βασικές εξισώσεις στις οποίες βασιζόταν κάθε διάγραμμα. Μαθαίνοντας τες, μπορούσα να προβλέψω βραχυπρόθεσμες διακυμάνσεις στην αγορά σαν επαγγελματίας. Πήγαινα στο σπίτι μετά τη δουλειά την ώρα που άνοιγε ο NASDAQ στις ΗΠΑ και εφάρμοζα τις μαθηματικές μου ικανότητες για να βγάζω σημαντικά ποσά ως ημερήσιος επενδυτής (ή, για την ακρίβεια στην περίπτωσή μου, ως νυχτερινός επενδυτής).
Κι όμως -και πιστεύω ότι δεν είμαι ο πρώτος άνθρωπος που έχετε ακούσει να λέει αυτή την ιστορία-, όσο «περισσότερα χρήματα» έβγαζα, που λέει και το τραγούδι, τόσο πιο δυστυχισμένος γινόμουν. Κι αυτό με έκανε απλώς να δουλεύω περισσότερο και να αγοράζω περισσότερα παιχνίδια βασισμένος στο λανθασμένο συμπέρασμα πως, αργά ή γρήγορα, όλη αυτή η προσπάθεια θα απέδιδε και θα έβρισκα το καζάνι με το χρυσάφι -την ευτυχία-στην άκρη του ουράνιου τόξου της επιτυχίας.Έγινα ένα χάμστερ σε αυτό που οι ψυχολόγοι αποκαλούν «ηδονικό διάδρομο».Όσο περισσότερα κερδίζεις, τόσο περισσότερα θέλεις. Όσο περισσότερο κοπιάζεις, τόσο περισσότερους λόγους ανακαλύπτεις για να συνεχίσεις να κοπιάζεις.
Ένα βράδυ μπήκα στο ίντερνετ και με δύο κλικ αγόρασα δύο βίντατζ Rolls-Royce. Γιατί; Γιατί μπορούσα. Και γιατί προσπαθούσα απεγνωσμένα να γεμίσω το κενό στην ψυχή μου. Δεν θα ξαφνιαστείτε αν ακούσετε πως όταν αυτά τα δύο υπέροχα κλασικά εγγλέζικα αυτοκίνητα έφτασαν στο σπίτι μου, δεν μου έφτιαξαν καθόλου τη διάθεση.
Κοιτάζοντας πίσω σε εκείνη τη φάση της ζωής μου, δεν ήμουν πολύ διασκεδαστική παρέα. Η δουλειά μου ήταν να διευρύνω τις συνεργασίες της Microsoft στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή, πράγμα που, όπως ίσως φαντάζεστε, με ανάγκαζε να περνώ τον περισσότερο χρόνο μου σε αεροπλάνα, -τη διαρκή μου μάχη για περισσότερα είχα γίνει πιεστικός και δυσάρεστος ακόμα και στο σπίτι, και το ήξερα. Περνούσα πολύ λίγο χρόνο εκτιμώντας την υπέροχη γυναίκα που είχα παντρευτεί, πολύ λίγο χρόνο με τον υπέροχο γιο μου και την υπέροχη κόρη μου, και δεν σταματούσα ποτέ για να απολαύσω την κάθε μέρα.
Αντίθετα, περνούσα την περισσότερη ώρα μου εκνευρισμένος και επικριτικός, απαιτώντας επιτυχίες και καλές επιδόσεις ακόμα και από τα παιδιά μου. Προσπαθούσα με μανία να κάνω τον κόσμο να προσαρμοστεί στον τρόπο με τον οποίο εγώ θεωρούσα όχι έπρεπε να λειτουργεί. Ως το 2001, αυτοί οι φρενήρεις ρυθμοί και το κενό μέσα μου με είχαν οδηγήσει σε ένα πολύ σκοτεινό μέρος.
Πλέον ήξερα ότι δεν μπορούσα να συνεχίσω να αγνοώ το πρόβλημα. Αυτό το πιεστικό, δυστυχισμένο πλάσμα που με κοίταζε στον καθρέφτη δεν ήμουν πραγματικά εγώ. Μου έλειπε ο ευτυχισμένος, αισιόδοξος άντρας που ήμουν πάντα, και είχα κουραστεί να φοράω τα παπούτσια τούτου του δυστυχισμένου και εχθρικού άντρα. Αποφάσισα να αντιμετωπίσω τη δυστυχία μου σαν μια πρόκληση: θα έθετα σε εφαρμογή τη ροπή μου προς τα βιβλία, σε συνδυασμό με το αναλυτικό μυαλό του μηχανικού, για να βρω μια διέξοδο.
Μεγαλώνοντας στο Κάιρο της Αιγύπτου, όπου η μητέρα μου ήταν καθηγήτρια της αγγλικής λογοτεχνίας, είχα αρχίσει να καταβροχθίζω βιβλία πολύ πριν την πρώτη μου μέρα στο σχολείο. Ξεκινώντας στην ηλικία των οκτώ, διάλεγα ένα θέμα κάθε χρόνο και αγόραζα όσο περισσότερα βιβλία μού επέτρεπε το χαρτζιλίκι μου. Αυτή η εμμονή έκανε τους φίλους μου να με κοροϊδεύουν, αλλά η συνήθεια έμεινε και μετατράπηκε στον τρόπο με τον οποίο προσέγγιζα κάθε πρόκληση και κάθε φιλοδοξία. Όποτε η ζωή μου γινόταν δύσκολη, εγώ διάβαζα.
Έμαθα ξυλουργική, κιθάρα και γερμανικά. Διάβασα για τη θεωρία της σχετικότητας, μελέτησα τη θεωρία των παιγνίων και μαθηματικά και έμαθα να σχεδιάζω πολύπλοκα προγράμματα πληροφορικής. Ως παιδί στο σχολείο, κι έπειτα ως έφηβος, προσέγγιζα τους σωρούς των βιβλίων μου με απόλυτη αφοσίωση. Μεγαλώνοντας, εφάρμοζα το ίδιο πάθος για τη γνώση στην επιδιόρθωση κλασικών αυτοκινήτων, στη μαγειρική και στα υπερρεαλιστικά πορτρέτα με κάρβουνο. Έφτασα σε πολύ καλά επίπεδα ικανότητας στη δουλειά μου, στη διοίκηση, στα οικονομικά και στις επενδύσεις απλώς και μόνο χάρη στα βιβλία μου.
Όταν τα πράγματα δυσκολεύουν, τείνουμε συνήθως να κάνουμε αυτό που ξέρουμε καλύτερα Έτσι, στα τριάντα μου και δυστυχισμένος, βυθίστηκα και πάλι στην ανάγνωση βιβλίων με θέμα την κατάστασή μου. Αγόρασα κάθε τίτλο που μπορούσα να βρω με θέμα την ευτυχία Παρακολούθησα κάθε διάλεξη και κάθε ντοκιμαντέρ κι έπειτα ανέλυα διεξοδικά όσα είχα μάθει. Δεν προσέγγιζα, όμως, το θέμα από την οπτική των ψυχολόγων που είχαν γράψει τα βιβλία και διεξήγαν τα πειράματα που είχαν καταστήσει την «έρευνα για την ευτυχία» τόσο δημοφιλή ακαδημαϊκό τομέα. Σίγουρα δεν ακολούθησα το ρεύμα των φιλοσόφων και των θεολόγων που πάλευαν με το πρόβλημα της ανθρώπινης ευτυχίας από τις απαρχές του πολιτισμού μας.
Ακολουθώντας την εκπαίδευσή μου, έσπασα το πρόβλημα της ευτυχίας στα πιο ελάχιστα συστατικά του και εφάρμοσα μια μηχανική ανάλυση. Υιοθέτησα μια προσέγγιση με βάση τα γεγονότα, η οποία θα μπορούσε να διευρυνθεί και να εφαρμοστεί. Στην πορεία, αμφισβήτησα κάθε διαδικασία που μου είπαν να εφαρμόσω τυφλά, δοκίμασα κάθε κομμάτι της και ερεύνησα διεξοδικά την εγκυρότητα κάθε πληροφορίες καθώς προσπαθούσα να δημιουργήσω έναν αλγόριθμο ο οποίος θα μπορούσε να δώσει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Ως σχεδιαστής λογισμικού, έθεσα έναν στόχο, να βρω τον κώδικα που θα μπορούσα να εφαρμόσω στη ζωή μου ξανά και ξανά για να κερδίζω κάθε φορά την ευτυχία.
Παραδόξως, μετά από αυτή την υπερβολικά ορθολογική προσπάθεια, την αντάξια του κυρίου Σποκ, έκανα την πρώτη μου ανακάλυψη σε μια καθημερινή συζήτηση με τη μητέρα μου. Πάντα μου έλεγε να δουλεύω σκληρά και να βάζω πάνω απ’ όλα την οικονομική μου επιτυχία. Συχνά ανέφερε μια αραβική παροιμία που πρόχειρα μεταφρασμένη έλεγε: ” Να τρως με φειδώ για έναν χρόνο και να ντύνεσαι με φειδώ για έναν χρόνο ακόμα και θα είσαι για πάντα ευτυχισμένος”. Ως νέος ακολουθούσα ευλαβικά αυτή τη συμβουλή. Δούλευα σκληρά και αποταμίευα και είχα γίνει πολύ επιτυχημένος. Είχα εκπληρώσει το δικό μου κομμάτι της συμφωνίας. Έτσι, μια μέρα πήγα και ρώτησα τη μαμά μου·. Πού ήταν εκείνη η ευτυχία που πλέον είχα δικαίωμα να περιμένω;
Στη διάρκεια αυτής της συζήτησης, ξαφνικά συνειδητοποίησα ότι η ευτυχία δεν θα έπρεπε να είναι κάτι το οποίο περιμένεις και δουλεύεις γι’ αυτό σαν να πρέπει να το κερδίσεις. Επίσης, δεν θα πρέπει να εξαρτάται από εξωτερικούς παράγοντες, πόσο μάλλον από συνθήκες τόσο εφήμερες και πιθανόν φευγαλέες όσο η επαγγελματική επιτυχία και η αύξηση της περιουσίας. Ο δρόμος μου ως τότε ήταν γεμάτος πρόοδο και επιτυχία, αλλά κάθε φορά που κέρδιζα κάτι σε αυτό τον τομέα, ήταν σαν να μετακινούσαν λίγο πιο μακριά τον τελικό μου στόχο.
Αυτό που συνειδητοποίησα ήταν ότι δεν θα έβρισκα ποτέ την ευτυχία όσο επέμενα στην ιδέα ότι μόλις κάνω κάτι ή πετύχω έναν συγκεκριμένο στόχο, τότε θα γίνω ευτυχισμένος.
Στην άλγεβρα, οι εξισώσεις μπορούν να λυθούν με πολλούς τρόπους. Αν Α=Β+Γ, για παράδειγμα, τότε Β=Α-Γ. Αν προσπαθήσετε να τη λύσετε ως προς το Α, τότε θα ψάξετε την αξία των δύο άλλων παραμέτρων -του Β και του Γ-, κι αν προσπαθήσατε να λύσετε ως προς το Β, τότε θα ακολουθήσατε διαφορετικά βήματα. Η παράμετρος ως προς την οποία επιλέγετε να λύσετε μια εξίσωση αλλάζει την προσέγγισή σας απέναντι στη λύση. Το ίδιο ισχύει και όταν αποφασίσετε να λύσετε την εξίσωση ως προς την ευτυχία.
Άρχισα να βλέπω ότι τόσο καιρό προσπαθούσα να λύσω λάθος πρόβλημα. Έθετα στον εαυτό μου την πρόκληση να βελτιώσω την οικονομική μου κατάσταση, τη διασκέδαση και το στάτους μου ώστε, τελικά, το προϊόν όλης αυτής της προσπάθειας να ήταν… η ευτυχία. Αυτό που έπρεπε, αντίθετα, να κάνω ήταν να παραλείψω τα ενδιάμεσα βήματα και απλώς να λύσω ως προς την ίδια την ευτυχία.
Το ταξίδι μου διήρκεσε περίπου μία δεκαετία, αλλά ως το 2010 είχα αναπτύξει μια εξίσωση, και ένα πολύ καλά φτιαγμένο, απλό και εφαρμόσιμο μοντέλο ευτυχίας.
Δοκίμασα το σύστημά μου και πέτυχε. Το άγχος από την απώλεια μιας επαγγελματικής συμφωνίας, οι ουρές στο αεροδρόμιο για λόγους ασφαλείας, η κακή εξυπηρέτηση – τίποτα απ’ όλα αυτά δεν επισκίαζε την ευτυχία μου. Η καθημερινή μου ζωή ως συζύγου, γονέα, γιου, φίλου και εργαζόμενου είχε τα αναπόφευκτα σκαμπανεβάσματά της, αλλά, όπως κι αν εξελισσόταν η κάθε μου μέρα, θετικά ή αρνητικά -ή λίγο από το καθένα-, έβλεπα ότι μπορούσα να απολαύσω τη βόλτα στο τρενάκι του λούνα παρκ.
Τελικά, ήμουν πάλι ο ευτυχισμένος άνθρωπος που αναγνώριζα ως τον «εαυτό μου» όταν πρωτοξεκίνησα, και η κατάσταση αυτή διατηρήθηκε για αρκετό διάστημα. Μοιράστηκα τη διαδικασία με εκατοντάδες φίλους και η Εξίσωση της Ευτυχίας μου είχε αποτέλεσμα και για εκείνους. Η ανατροφοδότησή τους με βοήθησε να βελτιώσω ακόμα περισσότερο το μοντέλο. Κι αυτό, όπως αποδείχτηκε, ήταν θετικό, γιατί δεν είχα ιδέα πόσο πολύ θα το χρειαζόμουν.
Ακολουθεί β’ μέρος
Μέρος Β’: https://www.lecturesbureau.gr/1/mo-gawdat-part-b-1549b/
Η εξίσωση της ευτυχίας
MO GAWDAT
ΕΚΔΟΣΕΙΣ διόπτρα
Εικόνα A: http://www.mercedes-benz-mag.fr/portrait/mo-gawdat-l-ingenieur-et-le-bonheur/
Εικόνα Β: https://www.vallejointl.com/ponderings/gospel-equations/
