14 Νοέ APOLLO 13: Η τέχνη να παίρνεις αποφάσεις σε περιόδους κρίσεων (PAWEL MOTYL)
Στις 14 Απριλίου του 1970, πενήντα πέντε ώρες και σαράντα τέσσερα λεπτά από την έναρξη της αποστολής, στις 03:08 με βάση την παγκόσμια ώρα, ένα χαλασμένο καλώδιο προκάλεσε έκρηξη σε μία δεξαμενή οξυγόνου, πράγμα το οποίο έκανε τον Τζέιμς Λόβελ να στείλει στη Γη το διάσημο, αν και συχνά παρερμηνευμένο, μήνυμα: «Χιούστον, έχουμε πρόβλημα». Η έκρηξη οδήγησε σε μια τραγική διαδοχή συνεπειών που όχι μόνο απέκλεισε εντελώς την πιθανότητά τους να προσεδαφιστούν στη σελήνη, αλλά έθεσε και σε άμεσο κίνδυνο τη δυνατότητα του πληρώματος να επιστρέψει με ασφάλεια. Η ιστορία των ογδόντα επτά ωρών που ακολούθησαν αποτέλεσε μία από τις πιο συναρπαστικές αποστολές διάσωσης στην ανθρώπινη ιστορία και παραμένει λαμπρό παράδειγμα πρακτικής εφαρμογής πρόσβασης στην έρευνα.
Ο συντονιστής της αποστολής, Τζιν Κραντς, ήταν στην Αίθουσα Ελέγχου Επιχειρήσεων Αποστολών στο Χιούστον, όταν όσοι βρίσκονταν στο έδαφος άκουσαν τα μοιραία λόγια του Λόβελ. Αμέσως αφότου έλαβε τις πληροφορίες για τα προβλήματα στο διαστημόπλοιο, ο αρχηγός του Apollo 13 διευκρίνισε ότι η έκρηξη έκανε το σκάφος να χάνει ισχύ από τον κύριο αγωγό, ένα από τα δύο βασικά ηλεκτρικά κυκλώματα που βρίσκονταν στο διαστημόπλοιο. Αμέσως μετά η λειτουργία της τηλεμετρίας επανήλθε και στη Γη άρχισε να φτάνει μια σταθερή ροή αυτοματοποιημένων αναφορών για νέες βλάβες: δύο από τις τρεις κυψέλες καυσίμων είχαν σταματήσει να λειτουργούν, η μία δεξαμενή οξυγόνου είχε χαλάσει εντελώς και η πίεση έπεφτε απότομα στην άλλη. Το μέγεθος των προβλημάτων είναι δύσκολο να το φανταστεί κανείς. Ο Σέιμουρ Λίμπεργκοτ, ο διευθυντής Ηλεκτρικών Συστημάτων, Περιβάλλοντος και Αναλώσιμων της αποστολής, είπε σε μια συνέντευξη ότι: «Aυτό που έβλεπα δεν ήταν μία απλή ή διπλή, ούτε καν τριπλή βλάβη, αλλά μια τετραπλή βλάβη. Ήταν αδύνατον, απλώς δεν μπορούσε να συμβαίνει σε αυτό το σκάφος»,” χαρακτηρίζοντας έτσι την κατάσταση ως μαύρο κύκνο. Φυσικά, δεν υπήρχε περίπτωση να συνεχιστεί η αποστολή, κι έτσι άρχισε ο αγώνας για να σωθεί το πλήρωμα.
Το Apollo 13 αποτελούνταν από δύο ανεξάρτητα σκάφη: την καμπίνα ελέγχου (CSM), η οποία συνδεόταν με την κάψου λα συντήρησης όπου έγινε η έκρηξη, και τη σεληνάκατο (LM), η οποία ονομαζόταν Aquarius. Η ομάδα του Κραντζ αναλύοντας τα πιθανά σενάρια, κατέληξε γρήγορα στην απόφαση ότι καθώς η βλάβη προκλήθηκε στην καμπίνα ελέγχου, ο μόνος τρόπος για να σωθεί το πλήρωμα ήταν να χρησιμοποιήσουν τη σεληνάκατο σαν σωσίβια λέμβο. Η σεληνάκατος ήταν εξοπλισμένη με τη δική της πηγή ισχύος, με δεξαμενές οξυγόνου ανεξάρτητες από την καμπίνα ελέγχου, καθώς και με συστήματα συντήρησης του πληρώματος. Έτσι, το Χιούστον διέταξε τους αστροναύτες να αρχίσουν την προσγείωση και να απενεργοποιήσουν τα ηλεκτρικά συστήματα στην καμπίνα ελέγχου, για να κάνουν οικονομία στο ρεύμα κατά το ταξίδι της επιστροφής – η καμπίνα ελέγχου ήταν το μοναδικό τμήμα του Apollo 13 κατάλληλο για να μπει στην ατμόσφαιρα της Γης. Αν στις ώρες που θα ακολουθούσαν η καμπίνα ελέγχου έμενε χωρίς καθόλου ρεύμα ή αν χαλούσαν οι μηχανές της, το πλήρωμα δε θα είχε καμία ελπίδα διάσωσης.
Η ομάδα του Κραντς είχε να λάβει μία ακόμη απόφαση-κλειδί: πώς να φέρει το κατεστραμμένο διαστημόπλοιο στη Γη. Όταν το Apollo 13 παρουσίασε προβλήματα, απείχε περίπου 322.000 χιλιόμετρα από τη Γη και περίπου 69.000 χιλιόμετρα από τη σελήνη. Η πρόκληση για το Χιούστον ήταν πώς να σχεδιάσει την πορεία της πτήσης, όταν η συντομότερη διαδρομή (να γυρίσει, για παράδειγμα, το διαστημόπλοιο προς τα πίσω με τη χρήση των πυραύλων) δεν ήταν απαραίτητα η καλύτερη. Κατ’ αρχάς, αυτό θα σήμαινε την αποκόλληση της σεληνακάτου. Δεύτερον, υπήρχε ο κίνδυνος να μη δουλέψει η καμπίνα ελέγχου, καθώς περίμεναν να εκραγεί. Ούτε το πλήρωμα ούτε το Κέντρο Ελέγχου της αποστολής είχαν αξιόπιστες πληροφορίες για την κατάσταση του πυραύλου οπότε, αν αποδεικνυόταν ότι η καμπίνα ελέγχου δε λειτουργούσε μετά την αποκόλληση της σεληνακάτου, ήταν βέβαιο ότι το πλήρωμα θα πέθαινε. Η δεύτερη επιλογή, δηλαδή να συνεχιστεί η πτήση προς τη σελήνη, φαινόταν εντελώς παράλογη, αλλά μόνο με την πρώτη ματιά. Σ’ αυτή την περίπτωση, η NASA σχεδίαζε να χρησιμοποιήσει τη βαρύτητα της σελήνης για να ωθήσει το Apollo 13, να το γυρίσει προς τα πίσω και να το στείλει στη Γη. Το διαστημόπλοιο έπρεπε να κάνει μια ελεγχόμενη πτήση γύρω από τη σελήνη και κατόπιν, ύστερα από μια σύντομη ώθηση των μηχανών, να κατευθυνθεί στη Γη. Δύο από τα πλεονεκτήματα αυτής της επιλογής ήταν ότι άφηνε περιθώριο για κάποιες εναλλακτικές λύσεις σε περίπτωση που η μηχανή στην καμπίνα ελέγχου πάθαινε βλάβη και ότι έκανε οικονομία στα καύσιμα. Το μειονέκτημα ήταν ότι θα παρατεινόταν κατά πολύ το χρονοδιάγραμμα της επιχείρησης – σύμφωνα με τους υπολογισμούς της ομάδας του Κραντς, θα καθυστερούσε κατά σαράντα οκτώ ώρες σε σχέση με την επιλογή της άμεσης επιστροφής, πράγμα το οποίο, από την άποψη των λιγοστών αποθεμάτων οξυγόνου στην άτρακτο, αποτελούσε μεγάλο κίνδυνο για τη ζωή των αστροναυτών. Ένα επιπλέον μειονέκτημα ήταν ότι απαιτούσε από τους εμπλεκόμενους να επινοήσουν μια σειρά εντελώς πρωτότυπων λύσεων και να προβούν σε εντελώς αντισυμβατικές και μη δοκιμασμένες ενέργειες. Ο Κραντς μάζεψε όλο το προσωπικό του Κέντρου Ελέγχου Επιχειρήσεων στην κυρίως αίθουσα και τους είπε τα λόγια που έμειναν στην Ιστορία ως υπόδειγμα γνήσιας ηγετικής ικανότητας σε συνθήκες κρίσης, δίνοντας παράλληλα ένα έξοχο παράδειγμα μύησης στη διαδικασία της έρευνας:
Λοιπόν, παιδιά, έχουμε ένα τεράστιο πρόβλημα. Έχει γίνει κάποια έκρηξη μέσα στο διαστημόπλοιο. Δε γνωρίζουμε ακόμη τι συνέβη. Θα ακολουθήσουμε τη μακριά διαδρομή γύρω από τη σελήνη και είναι η δουλειά μας να βρούμε έναν τρόπο να τους φέρουμε πίσω […] Οι πιθανές εκβάσεις είναι πολλές, αλλά είμαστε κι εμείς πολύ καλοί.
Κατόπιν κατονόμασε τους υπεύθυνους της ομάδας και έκανε μια λεπτομερή ανάλυση για το τι ακριβώς περίμενε να πράξουν όσοι εμπλέκονταν – ξεκαθαρίζοντας ότι η επικοινωνία μεταξύ των μελών της ομάδας ήταν κρίσιμης σημασίας για την επιτυχία, ότι οι οδηγίες των υπεύθυνων της ομάδας έπρεπε να ακολουθούνται κατά γράμμα και ότι, αν κάποιος ένιωθε ότι δεν ήταν το κατάλληλο πρόσωπο για να φέρει σε πέρας μιαν αποστολή, όφειλε να προτείνει κάποιον καταλληλότερο. Τα τελευταία του λόγια ήταν, αν μη τι άλλο, εμπνευσμένα:
Ωραία, ακούστε προσεκτικά. Όταν φύγετε από αυτή την αίθουσα, πρέπει να φύγετε με την πεποίθηση ότι αυτό το πλήρωμα θα επιστρέψει στην πατρίδα. Δε δίνω δεκάρα για τις πιθανότητες και δε με ενδιαφέρει καθόλου ότι δεν έχουμε ξανακάνει ποτέ κάτι τέτοιο ως τώρα. Το Κέντρο Ελέγχου Πτήσεων δε θα χάσει ποτέ έναν Αμερικανό που βρίσκεται στο διάστημα. Πρέπει να το πιστέψετε, όσοι εργάζονται για σας οφείλουν να πιστέψουν ότι αυτό το πλήρωμα θα επιστρέψει στην πατρίδα. Και τώρα πάμε να πιάσουμε δουλειά!
Ο Κραντς βρισκόταν σε εξαιρετικά δύσκολη θέση – έπρεπε να εξισορροπήσει τις απαιτήσεις δύο αντικρουόμενων δεδομένων. Αφενός, καθώς έπρεπε να διαχειριστεί έναν μαύρο κύκνο, ήταν ουσιώδες να κάνει την πιο σχολαστική και λεπτομερή ανάλυση των δεδομένων, στον βαθμό που ήταν εφικτό, και κατόπιν να καταλήξει στον μεγαλύτερο αριθμό πιθανών εκβάσεων. Αφετέρου, ο χρόνος ήταν η ουσία της υπόθεσης, καθώς κάθε δευτερόλεπτο που περνούσε εξαντλούσε τα όλο και μικρότερα αποθέματα οξυγόνου.
Αν και πιεζόταν από δύο πλευρές, παρ’ όλα αυτά ο Κραντς ήταν βέβαιος για ορισμένα θέματα. Ήξερε ότι ήταν μια επικίνδυνη αποστολή – μια επιχείρηση διάσωσης χωρίς προηγούμενο στην παγκόσμια ιστορία. Επίσης, ήξερε ότι το παραμικρό λάθος θα μπορούσε να αποβεί μοιραίο οπότε, όφειλε να χρησιμοποιήσει κάθε δευτερόλεπτο που είχε στη διάθεσή του για να ελέγξει τα δεδομένα στα οποία θα στήριζε την απόφασή του. Ήξερε ότι χωρίς τη συμμετοχή στη συζήτηση μιας μεγάλης ομάδας ειδικών που θα προέρχονταν και μέσα από τη NASA και έξω από αυτήν, δε θα είχε καμία ελπίδα να σώσει το Apollo 13 και το πλήρωμά του. Ήξερε ότι, ενώ η τελική απόφαση ήταν δική του ευθύνη, η επιτυχία εξαρτιόταν από τον ακριβή καταμερισμό των ευθυνών του βασικού προσωπικού στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και στη συμμετοχή του σε κάθε βήμα της επιχείρησης.
Επίσης, γνώριζε ότι δεν υπήρχε αρκετός χρόνος, τα αποθέματα ήταν περιορισμένα και δεν υπήρχε κανένα περιθώριο για λάθη.
Ο Κραντς αναγνώρισε την κρισιμότητα να περιλάβει τον μεγαλύτερο δυνατό αριθμό ειδικών απ’ όσο το δυνατόν περισσότερα γνωστικά πεδία σε έναν ανοιχτό διάλογο. Κάθε δευτερόλεπτο έπρεπε να αφιερωθεί στην κατανόηση της ουσίας των προβλημάτων που αντιμετώπιζε το Χιούστον και στην κατάστρωση ενός μεγάλου αριθμού σχεδίων δράσης, τα οποία θα δοκιμάζονταν και θα αναλύονταν στη συνέχεια. Η ομάδα απέρριψε αμέσως κάθε επιλογή για την οποία υπήρχε και η παραμικρή υποψία ότι δεν μπορούσε να εφαρμοστεί στον διαθέσιμο χρόνο. Η όλη διαδικασία ελεγχόταν διαρκώς από τα μέλη της ομάδας που είχαν οριστεί ως υπεύθυνοι, δηλαδή τον Άρνολντ Άλντριχ, τον Τζον Άαρον και τον Γουίλιαμ Πίτερς, έτσι ώστε να μην υπάρχει ο κίνδυνος οι λύσεις που θα επιλέγονταν να σπαταλήσουν τον χρόνο που απέμενε για τις βασικές πηγές συντήρησης του διαστημοπλοίου και για την επιχείρηση γενικότερα.
Εκ των υστέρων ο Κραντς εξήγησε ότι με τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος στο οποίο πίστευαν όλοι στη συλλογική τους ικανότητα να σώσουν το πλήρωμα και ένιωθαν ελεύθεροι να εκφράσουν τη γνώμη τους για το γενικό συμφέρον χωρίς να ανησυχούν για τις αντιδράσεις των συναδέλφων τους η ομάδα κατάφερε να προχωρήσει και να εστιάσει στην αντιμετώπιση της κρίσης.
Έχοντας μια ομάδα που λειτουργούσε κατ’ αυτό τον τρόπο, χωρίς να φοβάται κανείς να εκφραστεί ελεύθερα και χωρίς να ανησυχεί ότι θα πληγώσει τα συναισθήματα των άλλων, εξοικονομήσαμε πολύ χρόνο. Όλοι μας συμμετείχαμε στη λύση.
Η άμεση απόφαση του Κραντς να εμβαθύνει στην προσέγγιση της έρευνας είχε ως αποτέλεσμα να προσκαλέσει τους μηχανικούς των υπεργολάβων της NASA να συμμετάσχουν στον διάλογο – το Πρόγραμμα Apollo διεξαγόταν από πεντακόσιες και πλέον εταιρείες, οι οποίες ήταν υπεύθυνες για τον σχεδιασμό και την κατασκευή διαφόρων τμημάτων του σκάφους. Ανάμεσα στους πιο σημαντικούς υπεργολάβους ήταν το εργαστήριο του MIT Draper Labs και οι εταιρείες Grumman Aerospace και North American Rockwell, τους ειδικούς των οποίων στην κυριολεξία σήκωσαν από κρεβάτια τους και τους έριξαν στη δουλειά της ομάδας του Κραντς. Αυτοί ήρθαν αντιμέτωποι με ένα πλήθος αμφιβολιών και ερωτημάτων που δεν είχαν συναντήσει ποτέ ξανά.
Τα προβλήματα στις μηχανές του Apollo 13 απαιτούσαν να απενεργοποιηθούν όλα τα συστήματα του διαστημοπλοίου μέχρι τη στιγμή που θα ήταν έτοιμο να ξαναμπεί στην ατμόσφαιρα της Γης. Αυτό θα τους έδινε τη δυνατότητα να εξοικονομήσουν την ενέργεια που θα χρειάζονταν αργότερα. Το σύστημα πλοήγησης κατανάλωνε την περισσότερη ενέργεια στο διαστημόπλοιο και ήταν εντελώς απαραίτητο για την πραγματοποίηση όλων των ελιγμών και κατά τη διάρκεια της πτήσης και κατά την προσγείωση, κάτι που το καθιστούσε το πρώτο και βασικότερο σύστημα που έπρεπε να απενεργοποιηθεί. Ωστόσο, οι μηχανικοί του εργαστηρίου Draper Labs που είχαν κατασκευάσει το σύστημα ήταν ανήσυχοι, διότι κανείς δεν είχε απενεργοποιήσει και επανεκκινήσει ποτέ ξανά αυτό τον εξοπλισμό εν ώρα πτήσης. Η κατάσταση οξύνθηκε και ξέσπασε μια διαμάχη, αν και πολύ εποικοδομητική, ανάμεσα στα ανώτερα μέλη του προσωπικού. Η αντιπαράθεση αφορούσε τα γεγονότα και τα συγκεκριμένα δεδομένα που καθιστούσαν ξεκάθαρο ότι το να αφήσουν το σύστημα πλοήγησης σε λειτουργία, σήμαινε ότι το ηλεκτρικό σύστημα θα κατέρρεε σίγουρα, προτού το πλήρωμα καταφέρει να επιστρέψει. Αν όμως απενεργοποιούσαν το σύστημα, δεν υπήρχε καμία εγγύηση ότι θα κατάφερναν να το επανεκκινήσουν με επιτυχία, και χωρίς αυτό δε θα υπήρχε ταξίδι επιστροφής. Έπειτα από μακροσκελή ανάλυση και δοκιμές, προτάθηκε μία αναπάντεχη λύση: να αφήσουν το σύστημα πλοήγησης σε λειτουργία και να σβήσουν τη θέρμανση και τον φωτισμό στον θάλαμο όπου βρίσκονταν οι αστροναύτες, κάτι που συνεπαγόταν τη δραστική πτώση της θερμοκρασίας στον θαλαμίσκο του Apollo 13. Η ιδέα τέθηκε σε εφαρμογή και από εκείνη τη στιγμή το πλήρωμα συνέχισε την πτήση μέσα σε σκοτάδι και σε τσουχτερό κρύο, πράγμα που έφερε στα όρια τις σωματικές και διανοητικές τους αντοχές.
Ένας άλλος μαύρος κύκνος που αντιμετωπίστηκε με τη μέθοδο της έρευνας ήταν το ζήτημα των φίλτρων του διοξειδίου του άνθρακα μέσα στο σκάφος. Η αυξανόμενη συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα κατά τη διάρκεια μιας πτήσης είναι ένα σχετικά σύνηθες φαινόμενο και υπήρχαν δύο τετράγωνα φίλτρα, σαν μεγάλα κουτιά, που καθάριζαν τον αέρα στον θάλαμο διακυβέρνησης. Το απρόσμενο πρόβλημα προήλθε από το σύστημα προσγείωσης του πληρώματος, το οποίο καθάριζε τον αέρα χρησιμοποιώντας τα δικά του φίλτρα – που ήταν κυλινδρικά. Η μέση κατανάλωση αέρα στη σεληνάκατο είχε σχεδιαστεί για πολύ μικρότερη χρήση (μόνο για δύο άτομα, όχι για τρία, και για δύο μέρες, όχι για τέσσερις): οπότε, δεν υπήρχαν επιπλέον φίλτρα και ήταν φανερό ότι αν δεν άλλαξαν τα φίλτρα, το πλήρωμα θα πέθαινε αργά από ασφυξία. Παραλλάσσοντας το παλιό ρητό που λέει ότι «προσπαθείς να χωρέσεις έναν τετράγωνο πάσσαλο σε μια στρογγυλή τρύπα», αντιμετώπισαν το πρόβλημα πώς να κάνουν τα τετράγωνα φίλτρα που είχαν στη διάθεσή τους να χωρέσουν μέσα στα κουτιά της σεληνακάτου, στα οποία χωρούσαν μόνο στρογγυλά φίλτρα. Και σαν να μην έφτανε αυτό, έπρεπε να το κάνουν χρησιμοποιώντας μόνο αντικείμενα που ήδη υπήρχαν στο Apollo 13 και δεν ήταν απαραίτητα για κάποια άλλη ζωτικής σημασίας λειτουργία. Έπειτα από μια νύχτα πυρετώδους εργασίας και ατέλειωτου καταιγισμού ιδεών, η ομάδα του Εντ Σμίλι από το Διαστημικό Κέντρο Τζόνσον βρήκε ότι μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν το χαρτονένιο εξώφυλλο του εγχειριδίου οδηγιών του σκάφους, μερικές πλαστικές σακούλες, ένα κομμάτι σωλήνα που το αφαίρεσαν από μια περισσευούμενη διαστημική στολή και μεγάλες ποσότητες κολλητικής ταινίας. Το
να διαβιβάσουν την ιδέα στο Apollo 13 δεν ήταν εύκολη υπόθεση και το πλήρωμα έπρεπε να χρησιμοποιήσει μεγάλη φαντασία. Ωστόσο, η λύση ήταν αποτελεσματική και δύο ώρες αργότερα η συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα στη σεληνάκατο άρχισε να επιστρέφει σε ασφαλή επίπεδα.
Όλες αυτές οι ενέργειες όμως δεν έλυσαν το ουσιώδες δίλημμα ότι η παράταση διάρκειας της πτήσης θα οδηγούσε στην εξάντληση των αποθεμάτων των καυσίμων και του οξυγόνου. Έτσι, το Κέντρο Ελέγχου Επιχειρήσεων αποφάσισε να ανάψει τις μηχανές του θαλαμίσκου, ώστε να αυξηθεί η ταχύτητα του Apollo 13 και να μειωθεί η διάρκεια της πτήσης επιστροφής περίπου κατά δέκα ώρες. Αυτή η απόφαση είχε επίσης ένα κόστος. Η είσοδος στην ατμόσφαιρα της Γης ενός σκάφους που εφορμά με ταχύτητα πάνω από 40.000 χιλιόμετρα την ώρα είναι ένα εγχείρημα που απαιτούσε σχεδόν χειρουργική ακρίβεια. Το παραμικρό λάθος μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες. Αν έμπαιναν στην ατμόσφαιρα υπό γωνία πολύ μικρής κλίσης, ο θαλαμίσκος θα αναπηδούσε στα εξωτερικά στρώματα της ατμόσφαιρας σαν μια πέτρα που αναπηδά πάνω στο νερό. Αν η γωνία είχε πολύ μεγάλη κλίση, αυτό θα οδηγούσε στην ξαφνική επιβράδυνση του θαλαμίσκου, ο οποίος θα αναφλεγόταν. Η ασφαλής κλίση ήταν λιγότερο από δύο μοίρες καθέτως της ατμόσφαιρας, πράγμα το οποίο αν λάβουμε υπόψη την τεράστια ταχύτητα και το άγνωστο ακόμη μέγεθος της βλάβης της καμπίνας ελέγχου- αποτελούσε μια εξαιρετικά μεγάλη πρόκληση.
Πριν ανάψουν ξανά τις μηχανές και αρχίσουν τον ελιγμό της επανεισόδου στην ατμόσφαιρα, η όλη διαδικασία χρειάστηκε πολλές ώρες ανάλυσης και προσομοίωσης στη Γη, με το αναπληρωματικό πλήρωμα του Apollo 13 να παίζει κρίσιμο ρόλο. Ο τελικός κατάλογος σημείων ελέγχου περιλάμβανε πάνω από τετρακόσια βήματα που περιέχονταν σε τριάντα εννέα σελίδες. Η δουλειά της διαβίβασής του στην καμπίνα ελέγχου ανατέθηκε στον Τζόζεφ Κέργουιν, τον αξιωματικό διαβιβάσεων, ο οποίος καθ’ όλη τη διάρκεια της διαβίβασης ήταν υπό την επίβλεψη ολόκληρης της ομάδας όπου παρίστατο και ο Άρνολντ Άλντριχ. Η υπαγόρευση του καταλόγου των σημείων ελέγχου διήρκησε πάνω από δύο ώρες και ο Τζακ Σουίγκερτ χρησιμοποίησε μεταξύ άλλων όλα τα εξώφυλλα των εγχειριδίων που βρίσκονταν στο σκάφος, για να τα καταγράψει όλα.
Στις 17 Απριλίου του 1970, το πλήρωμα κατάφερε να επαναφέρει το ρεύμα στην καμπίνα ελέγχου και οι τρεις αστροναύτες εγκατέλειψαν το Aquarius και προετοιμάστηκαν για την κατάβαση. Στις 1:40 μ.μ., 138 ώρες μετά την απογείωση, το πλήρωμα αποκόλλησε την κάψουλα συντήρησης, στην οποία είχε γίνει η έκρηξη, από την καμπίνα ελέγχου. Οι φωτογραφίες από το εγκαταλελειμμένο τμήμα που στάλθηκαν στο Χιούστον έδειξαν τεράστιες βλάβες και προκάλεσαν φόβο για την κατάσταση της ίδιας της καμπίνας ελέγχου. Αν η εξωτερική της επιφάνεια είχε υποστεί την παραμικρή ζημιά από την έκρηξη, η καμπίνα ελέγχου δε θα κατάφερνε να ξαναμπεί στην ατμόσφαιρα. Τρεισήμισι ώρες αργότερα ήρθε η στιγμή να εγκαταλειφθεί η σεληνάκατος. Η άκατος αποκολλήθηκε και το Apollo 13 ξεκίνησε τον τελικό, καθοριστικό ελιγμό του.
Η πιο αγχωτική στιγμή στον έλεγχο της επιχείρησης είναι το μπλακάουτ, το διάστημα κατά το οποίο επικρατεί σιγή, καθώς ο θαλαμίσκος διαπερνά τα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας. Μέσα σε αυτά τα λεπτά δεν υπάρχει καμία επαφή ανάμεσα στους αστροναύτες και στο Κέντρο Ελέγχου και δεν μπορούν να διαβιβαστούν πληροφορίες από τα όργανα του διαστημοπλοίου. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το μπλακάουτ διήρκησε τρία λεπτά. Την κατάσταση στην αίθουσα του Κέντρου Ελέγχου Επιχειρήσεων στα τρία αυτά λεπτά περιέγραψε χαρακτηριστικά ο Τζιν Κραντς:
Όλα ήταν πλέον μη αναστρέψιμα. […] Στο Κέντρο Ελέγχου επικρατούσε απόλυτη ησυχία. […] Όλα τα βλέμματα ήταν στραμμένα στα ρολόγια που μετρούσαν αντίστροφα για το τέλος του μπλακάουτ. Το μπλακάουτ κράτησε μια αιωνιότητα. […] Ήσυχα και σε σιγανό τόνο ρώτησα τον Ντάιτεριχ, τον αξιωματικό ανασχετικών πυραύλων: «Τσακ, είναι εντάξει τα ρολόγια;» Ψιθυρίζοντας, μου απάντησε: «Είναι εντάξει, πτέραρχε». Περιμέναμε. Όλος ο κόσμος περίμενε. Είχαν περάσει 1:28 λεπτά πέραν του αναμενόμενου χρόνου ανάκτησης της επικοινωνίας, όταν μία αναφορά με παράσιτα από κάποιο σκάφος κατευθυνόμενο προς τον στόχο μάς λύτρωσε από το άγχος: «Το ARIA4 ανέκτησε την επικοινωνία». Έδωσα μια γροθιά στην άκρη της κονσόλας. Όλοι στην αίθουσα ξέσπασαν. […] Ο Κέργουιν επικοινώνησε ξανά και λίγα δευτερόλεπτα αργότερα ακούσαμε: «Όλα εντάξει, Τζο». Μόνο τρεις λέξεις, αλλά το μέγεθος της ανακούφισης ήταν ασύλληπτο. Μέσα στο Κέντρο Ελέγχου ο καθένας από τους ελεγκτές είχε τη δική του στιγμή συναισθηματικής κορύφωσης. […] Εγώ στεκόμουν δίπλα στην κονσόλα κλαίγοντας.
Για το επίτευγμά του ο Τζιν Κραντς έλαβε το Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας και στους μήνες που ακολούθησαν, αυτός και οι υπόλοιποι ήρωες της αποστολής διάσωσης απέκτησαν μεγάλη φήμη και η ιστορία του Apollo 13 έγινε συνώνυμο της επιτυχημένης ολοκλήρωσης μιας «επικίνδυνης αποστολής».
Ο τρόπος εργασίας της ομάδας του Κραντς θεωρείται ακόμη ως υποδειγματική εφαρμογή της μεθόδου έρευνας στην πράξη. Η ηράκλεια αφοσίωση όλων όσοι είχαν εμπλακεί στην επιχείρηση και η ακλόνητη πίστη τους ότι θα επιτύγχανε θεωρούνται επίσης υπόδειγμα σωστής πρακτικής εφαρμογής υπό τις δεδομένες συνθήκες.
Ο Τζιν Κραντς εργάστηκε στη NASA μέχρι να βγει στη σύνταξη, το 1994. Το ίδιο έτος συμμετείχε στο ντοκιμαντέρ Apollo 13: Το the Edge and Back [Απόλλων 13: Στην ακμή και πίσω]. Όταν άρχισε να περιγράφει τα τελευταία λεπτά της αποστολής, δεν κατάφερε να συγκρατήσει τα δάκρυά του, παρά το γεγονός ότι τα δραματικά αυτά γεγονότα είχαν διαδραματιστεί περισσότερο από είκοσι πέντε χρόνια πριν. Η σκηνή δεν κόπηκε στο μοντάζ και αποτελεί μέρος της τελικής κόπιας της ταινίας.
H TEXNH ΝΑ ΠΑΙΡΝΕΙΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ
PAWEL MOTYL
Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ
Εικόνα Α: https://gr.pinterest.com/pin/272467846193924703/
Εικόνα Β: https://gr.pinterest.com/pin/674977062909991721/
