11 Μαρ Ο άγνωστος Henri Matisse. Τα πρώτα χρόνια 1869 – 1908 (HILARY SPURLING)
Ο Henri Matisse είναι ένας από τους κορυφαίους καλλιτέχνες του 20 ου αιώνα και ένα όνομα οικείο σε εκατομμύρια ανθρώπους, οι οποίοι θαυμάζουν τους πολύχρωμους και γεμάτους φως πίνακές του. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι έχουν γραφτεί άπειρα βιβλία αφιερωμένα στο έργο του, ο Matisse ως άνθρωπος παραμένει ένα μυστήριο. Πλέον, στα χέρια της εκπληκτικής βιογράφου Hilary Spurling, ο άγνωστος Matisse επιτέλους μας αποκαλύπτεται.
Ο Matisse γεννήθηκε σε μια οικογένεια εμπόρων το 1869, σε μία σκοτεινή πόλη στο γαλλικό Βορρά, η οποία ήταν κλωστοϋφαντουργικό κέντρο. Το μουντό περιβάλλον του φωτιζόταν μόνο από τα πολυτελή υφάσματα που παρήγαγαν οι τοπικοί τεχνίτες- υπέροχα μπροκάρ και μετάξια μέσω των οποίων πρωτοήρθε ο Matisse σε επαφή με το φως και το χρώμα, και τα οποία έγιναν αργότερα σήμα κατατεθέν στο έργο του. Η καλλιτεχνική του κλήση εκδηλώθηκε αφού εγκατέλειψε τις σπουδές του, καθώς βρισκόταν σε συνεχή σύγκρουση με τον πατέρα του, ο οποίος επιθυμούσε ο Matisse να τον διαδεχτεί στο κατάστημα με σιτηρά που διέθετε. Αφού διέφυγε στο Παρίσι, βίωσε την απόρριψη του καλλιτεχνικού κινήματος και έζησε για 15 χρόνια στην απόλυτη φτώχεια συντροφιά με άλλους νέους καλλιτέχνες που πάλευαν στην ίδια κατάσταση καθώς και με την μητέρα της κόρης του Marguerite,την Camille Joblaud. Ο Matisse όμως δεν τα παράτησε ποτέ. Με κάθε πίνακα που ζωγράφιζε ερχόταν όλο και πιο κοντά στο όνειρο της καλλιτεχνικής του πραγμάτωσης μαθαίνοντας ταυτόχρονα για το χρώμα, το φώς και την μορφή από σημαντικούς δασκάλους όπως οι Signac, Pissaro καθώς και από τον Αυστραλό ζωγράφο John Peter Russell, ο οποίος είχε δημιουργήσει την δικιά του καλλιτεχνική αποικία σε ένα νησάκι ανοιχτά της Βρετάνης. Το 1898, έπειτα από μία δραματική εγκατάλειψη από την σύντροφο του, Joblaud, ο Matisse γνώρισε και παντρεύτηκε την Amelie Parayre, η οποία έγινε η πιο πιστή του σύμμαχος. Αυτή, οι δύο γιοι που απέκτησαν καθώς και η πρώτη του κόρη δημιούργησαν τον στενό κύκλο του διάσημου ζωγράφου. Το ταξίδι του μέλιτος ο Matisse το πέρασε στο Ajaccio στην Κορσική, όπου ένιωσε από την πρώτη στιγμή ότι βρήκε την πνευματική του εστία. Ο γαλλικός Νότος του ταίριαξε: η ζέστη, τα χρώματα και το άπλετο λαμπερό φως. Για χρόνια δούλευε ασταμάτητα προς μία κατεύθυνση: να γίνει ο καλλιτέχνης που γνωρίζουμε και θαυμάζουμε σήμερα βρίσκοντας την προσωπική του καλλιτεχνική φωνή.
Ξαφνικά όμως το 1902, κι ενώ βρισκόταν πολύ κοντά στην επίτευξη των προσωπικών του καλλιτεχνικών στόχων άφησε το Παρίσι για την γενέτειρα του, μία πόλη την οποία απεχθανόταν, της οποίας την σκοτεινιασμένη παλέτα είχε απορρίψει. Γιατί συνέβη άραγε αυτό;
Πολλοί ιστορικοί τέχνης χαρακτηρίζουν αυτή την περίοδο του ως «σκοτεινή», χωρίς όμως να μπορούν να το αιτιολογήσουν. Αυτό που αποκάλυψε η Hilary Spurling ως προς αυτό είναι η ανάμειξη των πεθερικών του, οι οποίοι είχαν εμπλακεί σε ένα μεγαλειώδες σκάνδαλο το οποίο έθετε σε κίνδυνο το τραπεζικό σύστημα της Γαλλίας καθώς και την ίδια την γαλλική κυβέρνηση. Οι Αρχές, ούσες κλονισμένες από την περίφημη διφορούμενη υπόθεση Dreyfous, ήταν σχετικά επιεικείς στην υπόθεση Humbert, με αποτέλεσμα αυτή η 20-χρονη απάτη η οποία προκάλεσε μεγάλη ντροπή στους εμπλεκόμενους, τον ανυποψίαστο Matisse και την οικογένειά του, να ξεχαστεί με το πέρασμα του χρόνου και να μην γνωρίζει πλέον κανείς σχεδόν τίποτα για αυτήν.
Πήρε πολύ καιρό στον Matisse να συμφιλιωθεί με αυτό τον εξευτελισμό και ακόμη περισσότερα να επανέλθει στο ίδιο καλλιτεχνικό επίπεδο που βρισκόταν πριν από το σκάνδαλο. Το μέλλον του επεφύλασσε καλοκαίρια στο St-Tropez και στo Collioure και την έκρηξη του κινήματος του φωβισμού (από την γαλλική λέξη fauve). Ασχολήθηκε επίσης με την γλυπτική και ξεκίνησε να γίνεται αποδεκτός από τους εμπόρους τέχνης κι από τους συλλέκτες, οι οποίοι του προσέφεραν ένα σχετικά πιο ασφαλές βιοτικό επίπεδο.
Η ανακάλυψη της Hilary Spurling για την εμπλοκή του Matisse στο σκάνδαλο Humbert τόσο σε επαγγελματικό όσο και σε ψυχολογικό επίπεδο ήταν ένα σημαντικό επίτευγμα αλλά είναι μόνο μία πλευρά του σπουδαίου έργου της σχετικά με την βιογραφία του. Βουτάει στα άδυτα της ψυχής του Matisse και μας δείχνει με αξιοσημείωτη ευαισθησία τον αγώνα του για καλλιτεχνική έκφραση και την τεράστια επιμονή του για πρόοδο από τις «βόρειες» ρίζες του στο ζωογόνο φως της Μεσογείου. Μας ανοίγει την πόρτα σε σπάνιες πληροφορίες για την ζωή του και την οικογένειά του, για το Παρίσι στα τέλη του αιώνα, για τους συμβατικούς ζωγράφους των μεγάλων σαλονιών οι οποίοι απέρριπταν το ταλέντο του, για τους καλλιτεχνικούς συντρόφους του, για τους μέντορες του αλλά και για τον αρχικό του ανταγωνισμό με τον Πικάσο. Στο βιβλίο της Hilary Spurling, ο Matisse βρήκε μία βιογράφο με ικανότητες ντετέκτιβ, η οποία ξετρύπωσε σπουδαία γεγονότα και συνδύασε την αφηγηματική δύναμη ενός συγγραφέα με μία ουσιαστική κατανόηση για το θέμα της.
ΠΗΓΗ: The Unknown Matisse
A LIFE OF HENRI MATISSE: THE EARLY YEARS, 1869 – 1908
HILARY SPURLING
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: LECTURES BUREAU
Εικόνα Α: https://gr.pinterest.com/pin/464855992761381969/?lp=true
