08 Σεπ Η γέννηση της Αφροδίτης. Έρις και Έρως (Jean-Pierre Vernant)
Τι απόγινε το γεννητικό όργανο του Ουρανού που ο Kρόvoς πέταξε στη θάλασσα, μέσα στον Πόντο; Δε βούλιαξε μέσα στα κύματα, επιπλέει, πλέει, και ο αφρός του σπέρματος ανακατεύεται με τον αφρό της θάλασσας. Από το σμίξιμο αυτό του αφρού γύρω από το φαλλό που τον παρασύρουν τα κύματα, δημιουργείται ένα πλάσμα υπέροχο: η Αφροδίτη, η θεά της θάλασσας και του αφρού. Για λίγο καιρό ταξιδεύει και μετά αράζει στο νησί της, την Κύπρο. Βαδίζει πάνω στην άμμο και καθώς προχωράει τα πιο ευωδιαστά και πιο όμορφα λουλούδια φυτρώνουν κάτω από τα πόδια της. Στα χνάρια της Αφροδίτης ακολουθούν ο Έρως και ο Ίμερος, ο Έρωτας και ο Πόθος. Ο Έρωτας αυτός δεν είναι ο πρωταρχικός Έρωτας, αλλά ένας Έρωτας που απαιτεί να υπάρχει στο εξής το αρσενικό και το θηλυκό. Πολλές φορές θεωρείται γιος της Αφροδίτης. Ο Έρωτας αυτός λοιπόν έχει αλλάξει ρόλο. Αποστολή του δεν είναι πια να φέρει στο φως όλα όσα οι αρχέγονες δυνάμεις έκρυβαν βαθιά στα σκοτεινά τους σπλάχνα. Αποστολή του τώρα είναι να ενώσει δύο χωριστά πλάσματα, διαφορετικού φύλου, σε ένα παιχνίδι ερωτικό που προϋποθέτει μια ερωτική στρατηγική με όλα της τα επακόλουθα, έλξη, συναίνεση, ζήλια. Ο Έρωτας ενώνει δυο πλάσματα διαφορετικά για να γεννηθεί από αυτά ένα τρίτο πλάσμα, που δεν είναι ολόιδιο ούτε με τον έναν ούτε με τον άλλο γονιό, αποτελεί όμως προέκταση και των δύο. Η δημιουργία λοιπόν που έχουμε τώρα είναι διαφορετική από την πρωταρχική δημιουργία. Με άλλα λόγια, κόβοντας το όργανο του πατέρα του, ο Κρόνος καθιέρωσε δυο δυνάμεις τις οποίες οι Έλληνες θεωρούν συμπληρωματικές, η μία ονομάζεται Έρις, Φιλονικία, και η άλλη Έρως, Αγάπη.
Έριδα σημαίνει διαμάχη μέσα στην ίδια οικογένεια ή μέσα στην ίδια κοινότητα, φιλονικία, διχόνοια εκεί που πριν βασίλευε η ομόνοια. Έρωτας, αντιθέτως, σημαίνει συμφωνία και ένωση ανόμοιων πραγμάτων, τόσο ανόμοιων όσο το αρσενικό και το θηλυκό. Η Έριδα και ο Έρωτας προέρχονται και οι δυο από την ίδια γενεσιουργό πράξη (τον ευνουχισμό του Ουρανού από τον Κρόνο), που άνοιξε το χώρο, απελευθέρωσε το χρόνο, επέτρεψε στις γενιές να εμφανιστούν διαδοχικά στο θέατρο του κόσμου, ανοιχτό από δω και μπρος.
Τώρα, όλα αυτά τα θεία πλάσματα, με την Έριδα από τη μια μεριά και τον Έρωτα από την άλλη, θα συγκρουστούν και θα πολεμήσουν μεταξύ τους. Για ποιο λόγο; Όχι τόσο για να δημιουργήσουν το σύμπαν, το οποίο έχει ήδη θεμελιωθεί, αλλά για να ορίσουν τον κύριο του σύμπαντος. Ποιος θα είναι ο κυρίαρχος; Δεν έχουμε πια να κάνουμε με ιστορίες κοσμογονίας που θέτουν ερωτήματα του τύπου «Πώς δημιουργήθηκε ο κόσμος; Γιατί στην αρχή υπήρχε το Χάος; Πώς έγιναν όλα αυτά που περικλείει το σύμπαν;»· τώρα άλλα ερωτήματα εμφανίζονται και άλλες ιστορίες, πολύ πιο δραματικές, προσπαθούν να τα απαντήσουν. Πώς οι θεοί που έχουν δημιουργηθεί και έχουν κάνει με τη σειρά τους και αυτοί παιδιά θα πολεμήσουν και θα αλληλοσπαραχτούν; Πώς θα τα βρουν μεταξύ τους; Πώς θα πληρώσουν οι Τιτάνες το έγκλημα που διέπραξαν ενάντια στον πατέρα τους τον Ουρανό, πώς θα τιμωρηθούν; Ποιος θα διασφαλίσει τη σταθερότητα του κόσμου, ο οποίος δημιουργήθηκε από το τίποτα, που ήταν τα πάντα, από το ζόφο που γέννησε ακόμη και το ίδιο το φως, από ένα κενό που γέννησε την πληρότητα και τη στερεότητα; Πώς ο κόσμος αυτός θα σταθεροποιηθεί, θα οργανωθεί, θα βασιστεί σε πλάσματα διαφορετικά μεταξύ τους; Ο Ουρανός, απομακρυνόμενος από τη Γη, ανοίγει το δρόμο για την αδιάλειπτη διαδοχή των γενεών. Αν όμως σε κάθε γενιά οι θεοί πολεμούν μεταξύ τους, τότε ο κόσμος θα παραπαίει. Ο πόλεμος των θεών πρέπει κάποτε να τελειώσει για να βασιλέψει στον κόσμο η τάξη εσαεί. Η αυλαία σηκώνεται, θα παρακολουθήσουμε τις μάχες για τη θεϊκή κυριαρχία.
ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ, ΟΙ ΘΕΟΙ, ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ
Ελληνικές ιστορίες για τη δημιουργία του κόσμου
Jean-Pierre Vernant
