22 Μάι Σπάνια συνέντευξη του Βαγγέλη Παπαθανασίου (Επιμέλεια: LECTURES BUREAU)
Ακολουθεί μία σπάνια συνέντευξη του Βαγγέλη Παπαθανασίου που έδωσε το 1989 πριν από μία sold-out συναυλία του στη Ρώμη
Δημοσιογράφος
Πρόσφατα, ο Βαγγέλης έπαιξε σε μία sold-out συναυλία στη Ρώμη. Κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας αυτού του μοναδικού γεγονότος μιλήσαμε μαζί του για την καριέρα του. Δίνει σπάνια συνεντεύξεις, αλλά έχει πολύ σαφείς ιδέες για την επιτυχία και τη φήμη του.
Βαγγέλης Παπαθανασίου
Νομίζω ότι η φήμη είναι μεγάλη βοήθεια. Λειτουργεί μόνο για ουρές. Όταν περιμένεις στην ουρά ή αν θέλεις να έχεις ένα ωραίο τραπέζι σε ένα εστιατόριο, τότε είναι ωραίο να είσαι διάσημος γιατί μπορείς να το έχεις αμέσως, κάτι που δεν είναι πολύ ωραίο για τους άλλους. Αλλά η φήμη θα μπορούσε να είναι πραγματικά επίπονη. Γιατί ενοχλεί. Θέλω να πω, μπορεί πραγματικά να καταστρέψει τη ζωή σου. Γιατί τότε ζεις μια άλλη ζωή που δεν είσαι εσύ. Δηλαδή, είναι κάποιος άλλος.
Δημοσιογράφος
Πόσο βοηθάει εσάς και τη μουσική σας η εισαγωγή των συνθεσάιζερ στις αρχές της δεκαετίας του ’70; Ήταν μεγάλη βοήθεια να υπάρχουν τέτοιου είδους όργανα;
Βαγγέλης Παπαθανασίου
Τεράστια. Γιατί το περίμενα χρόνια να συμβεί. Επειδή σου δίνει κάτι το διαφορετικό, νομίζω ότι είναι πολύ πιο φυσικό. Μπορείς να ταξιδέψεις σε περιοχές που δεν μπορείς να παςμε συμβατικά όργανα. Αν και αγαπώ κάθε όργανο, με το συνθεσάιζερ μπορείς όμως να επεκταθείς. Πηγαίνεις πιο κοντά στη φύση. Κάθε όργανο έχει ακριβώς την ίδια δυσκολία μέχρι ένα σημείο. Δηλαδή ξεκινάς και φαίνεται εύκολο. Και μετά θέλεις να πας παραπέρα από αυτό. Κάθε ένα απαιτεί την ίδια προσοχή. Και, φυσικά, τεχνική. Παίρνουν την απόφαση πιο εύκολα να αγοράσουν (συνθεσάιζερ), αλλά όχι τόσο εύκολα να παίξουν ελκυστικά γιατί σκοπός είναι ο αγοραστής να αγοράσει αμέσως. Αλλά δεν είναι αυτό το θέμα. Όταν ξεκινάς να παίξεις μόνο ένα συνθεσάιζερ για να παίξεις πραγματικά, σύντομα αντιλαμβάνεσαι ότι αυτό το συνθεσάιζερ μπορεί να σε απογοητεύσει. Απογοητεύει την έκφρασή σου, τα συναισθήματά σου, τον αυθορμητισμό σου, όλα αυτά.
Αυτό που είναι δύσκολο είναι ότι ο τρόπος με τον οποίο μεγαλώνουμε και ο τρόπος που μαθαίνουμε να ενεργούμε ή να αντιδρούμε είναι εντελώς διαφορετικός. Δεν βοηθά αυτό το τεράστιο δώρο, εμείς πρέπει να δράσουμε αμέσως. Η αμεσότητα των ανθρώπινων όντων είναι τεράστια απλώς και μόνο επειδή o άνθρωπος είναι ένας από τους παλαιότερους υπολογιστές στη Γη. Σε σύγκριση με τους υπολογιστές οι οποίοι είναι μεν πολύ γρήγοροι στους υπολογισμούς, αλλά δεν είναι γρήγοροι στο να αντιδρούν τόσο γρήγορα όσο ο άνθρωπος, ή να αποφασίζουν, ή να έχουν ολοκληρωτικά την επίγνωση του ανθρώπινου όντος. Οπότε κυρίως αυτό που κάνουμε είναι να υποτιμούμε τους εαυτούς μας και βασιζόμαστε στους υπολογιστές, και πιστεύουμε ότι είναι πιο γρήγοροι από εμάς. Γιατί αυτό είναι που περιορίζει την αμεσότητα και η αμεσότητα είναι η φρεσκάδα και η ακρίβεια και η ειλικρίνεια της στιγμής. Είσαι ειλικρινής. Δεν λες ψέματα. Εννοώ, όχι τα λεκτικά ψέματα, όχι ότι είσαι ψεύτης. Το ψέμα είναι όταν κάτι δεν εκφράζεται καθαρά. Δεν είναι διαφανές, δεν είναι ξεκάθαρο. Αυτό είναι. Τώρα, ίσως αυτή η στιγμή δεν είναι μια επιτυχημένη στιγμή. Ή, ας πούμε, δεν είναι μια ολοκληρωμένη στιγμή. Μπορεί το αποτέλεσμα να είναι αποτυχία ή κάτι τέτοιο. Δεν πειράζει. Αλλά τουλάχιστον είναι μια αληθινή στιγμή.
Χωρίς προηγούμενες σκέψεις, χωρίς παρέμβαση. Δηλαδή, αυτό που σου έχω ξαναπεί για τον νέο τρόπο κατασκευής οργάνων σήμερα είναι ότι παρεμβαίνουν σε κάτι που είναι πολύ πολύτιμο. Στην αμεσότητα. Και έτσι ο τρόπος κατασκευής σήμερα είναι σαν ένας μεγάλος ευνουχισμός. Και αυτό που πρέπει να διαφυλάξουμε σήμερα είναι η ελευθερία της δημιουργίας γιατί δεν νομίζω ότι τη διατηρούμε σήμερα, τίποτα δεν διατηρείται σωστά και νομίζω ότι αυτό αγγίζει άμεσα την ψυχή σου και είναι πολύ επικίνδυνο αυτό που κάνουν στα παιδιά σήμερα με αυτούς τους νέους υπολογιστές. Δεν είμαι κατά των υπολογιστών, δεν είμαι κατά της τεχνολογίας. Είμαι αντίθετος με τον τρόπο που έχει χρησιμοποιηθεί για την αντικατάσταση μιας κιθάρας ή ενός φλάουτου. Δεν χρειάζεται να σκεφτείς δύο φορές, δεν χρειάζεται να προγραμματίσεις τίποτα. Η τεχνολογία είναι εκεί για αμεσότητα. Οι δημιουργοί όμως δεν είναι εκεί.
Δημοσιογράφος
Γιατί αποφασίσατε να συνεργαστείτε με τον Τζον Άντερσον; Ξέρω ότι τις περισσότερες φορές σας αρέσει να δουλεύετε μόνος σας και πολύ με τις δικές σας ιδέες και παρόλα αυτά αφήνετε κάποιον άλλο να εισδύσει.
Βαγγέλης Παπαθανασίου
Αυτό είναι μια καλή ευκαιρία και είναι ωραίο να συνεργαζόμαστε. Μερικοί άνθρωποι θα μπορούσαν να ενταχθούν. Συνεργαζόμαστε γιατί δουλεύουμε με πολύ αυθόρμητο τρόπο και αυτό είναι κάτι που μου αρέσει και εφόσον δεν προσχεδιάζουμε αυτό το κάνει καλύτερο.
Τζον Άντερσον
Δουλεύοντας με τον Βαγγέλη είναι όνειρο για μένα να συνεργαστώ με έναν από τους καλύτερους στον κόσμο. Είναι ένας μοναδικός καλλιτέχνης και πρέπει ακόμα να αναδείξει τον εαυτό του ακόμα πιο μουσικά, γιατί ακόμα είναι ο Έλληνας μέσα του. Φοβάται λίγο μήπως τον κατακρίνουν.
Βαγγέλης Παπαθανασίου
Για κάθε project που κάνεις και που δεν είναι αυθόρμητο μουσικό κομμάτι, πρέπει να έχεις πειθαρχία. Γιατί πρέπει να δουλεύεις σε ορισμένα όρια. Αυτά είναι ο παράγοντας του χρόνου, ένα συγκεκριμένο θέμα και φυσικά η προσέγγιση του θέματος. Αυτά είναι αρκετά σημαντικά όρια. Αλλά και πάλι, προσπαθείς να περιορίσεις τα όρια. Να τα κάνεις λιγότερο βαριά, λιγότερο σημαντικά και να διατηρήσεις όσο το δυνατόν περισσότερο τον αυθορμητισμό.
Δημοσιογράφος
Πόσο δύσκολο είναι να προσαρμόσετε τη δουλειά σας σε ζωντανή παράσταση;
Βαγγέλης Παπαθανασίου
Λοιπόν, κυρίως όταν βρίσκομαι στη σκηνή είναι σαν λευκή σελίδα. Δεν σκέφτομαι. Δεν ξέρω τι θα παίξω. Ξέρω, φυσικά, ότι θα παίξω μερικά από τα προηγούμενα έργα γιατί πάντα είναι ευχαρίστηση για τους ανθρώπους. Φυσικά δεν παίζω ποτέ με τον ίδιο τρόπο δύο φορές. Αλλά το 70% της παράστασης είναι εντελώς άγνωστο σε μένα και σε οποιονδήποτε άλλον γεγονός που το κάνει πολύ συναρπαστικό, πολύ ριψοκίνδυνο, πολύ ωραίο.
Η μόνη μου ανησυχία είναι να είμαι στο σωστό πλαίσιο του νου για να παίξω. Και αυτό που είναι πολύ δύσκολο είναι ότι δεν ανησυχώ για τον εαυτό μου. Ανησυχώ μήπως ένα από τα μηχανήματα δεν λειτουργήσει ή μήπως έχουμε διακοπή ρεύματος ή μήπως βρέξει… μην τυχόν και υπάρξει κάτι που δεν με βάζει στο σωστό πλαίσιο του νου.
Δημοσιογράφος
Ο Βαγγέλης διατηρεί πάρα πολλούς θαυμαστές σε όλο τον κόσμο και όπου κι αν γίνονται οι συναυλίες του υπάρχει πάντα ένας αέρας προσδοκίας που περιβάλλει την παράσταση, ωστόσο είναι πιο γνωστός για τη δουλειά του στα soundtrack ταινιών και ιδιαίτερα το Chariots of Fire. Πώς κοιτάζει πίσω αυτό το θέμα σήμερα;
Βαγγέλης Παπαθανασίου
Απλή ταινία. Δεν ήταν μια ταινία προσανατολισμένη στην επιτυχία, ήταν ταινία χαμηλού προϋπολογισμού όλη την ώρα. Τίποτα το θεαματικό. Αλλά τι συνέβη μετά ξέρετε… Όμως πριν κανείς δεν ξέρει.
Όταν βλέπω μια ταινία είναι σαν να μην τη βλέπω σαν μουσικός, αλλά όπως όλοι οι άλλοι, και μετά αν νιώσω κάτι,, θα το μεταφράσω σε μουσική εκείνη τη στιγμή. Τώρα αν έγραφα ένα παιχνίδι διάφανο, θα ήταν διαφορετικό αλλά αυτή τη στιγμή αντέδρασα έτσι.
Δημοσιογράφος
Και πόσο ξαφνιαστήκατε όταν είδατε το τελικό αποτέλεσμα και την επιτυχία που δημιούργησε;
Βαγγέλης Παπαθανασίου
Όπως όλοι, έμεινα πολύ έκπληκτος που όλοι έμειναν έκπληκτοι.
Δημοσιογράφος
Πιστεύετε ότι ήταν σχεδόν ο τέλειος συνδυασμός ταινίας και μουσικής;
Βαγγέλης Παπαθανασίου
Αυτό είπαν, αλλά εγώ δεν μπορώ να το πω αυτό.
Δημοσιογράφος
Πιστεύετε ότι ίσως επισκιάζονται, ωστόσο, κάποια από τα άλλα έργα σας;
Βαγγέλης Παπαθανασίου
Ίσως, αλλά αυτό συμβαίνει πάντα. Παρόλο αυτά δεν με απασχολεί αυτό γιατί αύριο, ίσως συμβεί κάτι άλλο. Αλλά δεν είναι αυτό το θέμα. Το πιο σημαντικό είναι να δουλεύεις με την ίδια ένταση και ενδιαφέρον και έμπνευση. Μερικές φορές υπάρχουν πράγματα που προτιμούν οι άνθρωποι. Η γνώση που δεν σημαίνει τίποτα. Δεν πρέπει να επηρεάζει τη δουλειά, είναι αυτό που λέω. Δεν μπορείς ποτέ να πεις στους ανθρώπους τι να τους αρέσει και τι όχι. Δυστυχώς, αυτό συμβαίνει καθημερινά. Πίεσε, πίεσε, πίεσε.
Δημοσιογράφος
Ανησυχείτε ποτέ ότι η έμπνευση μπορεί να στερέψει, ότι αυτό το ένστικτο μπορεί να φύγει ξαφνικά;
Βαγγέλης Παπαθανασίου
Όχι, δεν ανησυχώ ποτέ για αυτό. Ανησυχούσα για τη διάσπαση από την έμπνευση. Ποτέ δεν ανησυχούσα ότι δεν θα έχω άλλη. Δηλαδή, τι είναι έμπνευση; Παρά όλα αυτά, δεν είναι ιδέα. Έμπνευση είναι να είσαι εκεί εκείνη την σημαντική στιγμή. Να μπορείς να δονήσεις την σημαντική στιγμή. Άρα ο κίνδυνος αυτού και ο εχθρός αυτού είναι αν κάτι συμβεί και σταματήσει αυτή τη δημιουργία, αυτή τη δόνηση. Άρα δεν τη δημιουργείς πια. Αυτό είναι το μόνο πράγμα. Αλλά η δημιουργία είναι πάντα εκεί, όπως ο ηλεκτρισμός. Δεν νομίζω ότι υπάρχουν στιγμές έμπνευσης. Τίποτα άλλο από το να είσαι συντονισμένος.
Ζούμε σε μια εντελώς μολυσμένη ηχητική ρύπανση. Σήμερα έχουμε ηχητική ρύπανση σε κάθε περιοχή. Πόσες τοπικές εταιρείες, πόσα μουσικά κομμάτια ονομάζουν προϊόντα; Δεν το λένε καν μουσική. Εννοώ, ακόμη και την προσοχή. Πόσες χιλιάδες άνθρωποι θέλουν να γίνουν διάσημοι σήμερα; Είναι μια μεγάλη μάζα που θέλει να γίνει διάσημη. Είναι μια πολύ βίαιη ιδέα.
Δημοσιογράφος
Προσπαθείτε να διατηρήσετε αυτή την αγνότητα στη μουσική σας;
Βαγγέλης Παπαθανασίου
Προσπαθώ να μην με ενοχλούν γιατί, βλέπεις, στο μόνο πράγμα που στάθηκα τυχερός στη ζωή μου είναι ότι ξεκίνησα πολύ νωρίς. Και δεν ξεκίνησα σε μια περίοδο της ζωής μου που θα μπορούσα να είχα επηρεαστεί και να με μάθουν να αντιδρώ με κάποιο τρόπο. Έτσι, διατήρησα ορισμένες ελευθερίες. Γιατί όταν είσαι πολύ μικρός, όπως εγώ που ήμουν τεσσάρων ετών, δεν έχεις χρόνο να επηρεαστείς. Και δεν έχεις τον χρόνο να έχεις αρκετές πληροφορίες για να θέλεις να γίνεις διάσημος συνθέτης, διευθυντής ορχήστρας, μουσικός, ερμηνευτής ή οτιδήποτε άλλο. Γιατί δεν ξέρεις τι είναι αυτά. Η σχέση σου, λοιπόν, με αυτό το θαύμα (της μουσικής), με τη φύση, είναι άμεση και αγνή. Τώρα, αν το κρατήσεις σε όλη σου τη ζωή και αν προσπαθήσεις να το κρατήσεις αυτό καθαρό όσο γίνεται, τότε κερδίζεις. Δεν σημαίνει ότι κερδίζεις επιτυχία. Με την έννοια της κοινώς εννοούμενης δημόσιας επιτυχίας. Αλλά η επιτυχία για τον εαυτό σου είναι το πιο σημαντικό πράγμα. Προσπαθείς να δημιουργήσεις ένα επιτυχημένο Αλμπουμ; Είναι αποτυχία. Προσπαθείς να είσαι αληθινός με τον εαυτό σου; Είναι επιτυχία.
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΗΣ: SIMON POTTER
Απομαγνητοφώνηση – Ελεύθερη Απόδοση
LECTURES BUREAU
Εικόνα: https://www.electricityclub.co.uk/a-beginners-guide-to-vangelis/
