Ελπήνορας – Ο επιπόλαιος σύντροφος του Οδυσσέα , σύμβολο του απερίσκεπτου ανθρώπου που άγεται από τα πάθη του

Ο Ελπήνορας ή Ελπήνωρ ήταν ένας από τους συντρόφους του Οδυσσέα στο ταξίδι της επιστροφής τους από την Τροία.

Αναφέρεται στις ραψωδίες κ και λ της Οδύσσειας.

Ο Ελπήνορας, χωρίς να έχει διακριθεί για τη δύναμη ή την ευφυία του, επέζησε του Τρωικού Πολέμου.

Μεταμορφώθηκε από την Κίρκη σε γουρούνι, αλλά, όπως και οι άλλοι σύντροφοι του Οδυσσέα, επαναφέρθηκε στην ανθρώπινη μορφή του.

Την παραμονή της αναχώρησής τους από το νησί της Κίρκης, όταν όλοι συγκεντρώθηκαν και «το γλέντησαν», ο Ελπήνορας, μεθυσμένος, αποκοιμήθηκε στη στέγη του ανακτόρου της Κίρκης.

Το πρωί, όταν τον φώναξαν για να φύγουν, εκείνος ξύπνησε, αλλά ξεχνώντας ότι βρισκόταν στην οροφή, έπεσε από τη στέγη και σκοτώθηκε.

Κανείς δε πήρε είδηση το γεγονός και ανίδεοι όλοι τους απέπλευσαν.

Το συμβάν αυτό το αφηγείται ο Οδυσσέας στο παλάτι του Αλκίνοου στους Φαίακες:

«Κάποιος Ελπήνωρ, ο πιο νέος απ᾽ όλους, μήτε στη μάχη και πολύ

γενναίος, μήτε και στο μυαλό του τόσο γνωστικός –

αυτός λοιπόν, γυρεύοντας δροσιά, πήγε και πλάγιασε παράμερα

από τους άλλους μου συντρόφους,

στο δώμα επάνω του ιερού σπιτιού της Κίρκης,

με το κεφάλι του βαρύ απ᾽ το πολύ κρασί.

Τότε, ακούγοντας θόρυβο και φωνές των άλλων που κινούσαν,

πετάχτηκε απ᾽ τον ύπνο ξαφνιασμένος και, παραζαλισμένος, χάνει

τον δρόμο του, που θα κατέβαινε πάλι τη σκάλα την ψηλή·

από τη στέγη πέφτοντας, γκρεμίστηκε με το κεφάλι, σύντριψε

του λαιμού τους αστραγάλους, κι ευθύς κατέβηκε

στον Άδη η ψυχή του».

( Ραψ κ, μετάφραση Δ. Μαρωνίτη)

Ήταν κι ο πρώτος που συνάντησε ο Οδυσσέας, όταν επισκέφθηκε τον Άδη(ραψ.λ).

Στην αντάμωση αυτή η ψυχή του Ελπήνορα του υπενθύμισε ότι του όφειλε μια κανονική κηδεία:

«Πρώτη η ψυχή του Ελπήνορα ήλθε, του συντρόφου μου

δεν είχε ακόμη ταφεί στο χώμα, κάτω από το πλατύ στέρνο της γης,

το σώμα του εμείς το αφήσαμε στης Κίρκης το παλάτι

άκλαυτο κι άταφο – μας πίεζε τ’ άλλο βαρύ καθήκον.

Μόλις τον είδα δάκρυσα και τον συμπόνεσε η καρδιά μου

αμέσως τον προσφώνησα, κι όπως του μίλησα,

τα λόγια μου πέταξαν σαν πουλιά:

«Ελπήνορα, πώς έφτασες εδώ, κάτω στο ζοφερό σκοτάδι;

Με πρόλαβες πεζοπορώντας, εμένα και το μαύρο μου καράβι.»

Στα λόγια μου βογγώντας εκείνος αποκρίθηκε:

«Βλαστάρι του Διός, γιε του Λαέρτη, πολυμήχανε Οδυσσέα,

με σύντριψε ενός δαίμονα μοίρα κακή και το άμετρο κρασί

στης Κίρκης το παλάτι, στον ύπνο βυθισμένος πλάγιασα στο δώμα,

κι ο νους μου σκοτισμένος δεν μ’ άφησε να κατεβώ την ίδια

σκάλα την ψηλή που ανέβηκα, γκρεμοτσακίστηκα με το κεφάλι

από τη στέγη έτσι συντρίφτηκαν οι αστράγαλοι

στον σβέρκο μου, κι ευθύς στον Άδη κατέβηκε η ψυχή μου.

Μα τώρα σε ξορκίζω, στο όνομα εκείνων που σου λείπουν,

για τη γυναίκα σου μιλώ, για τον πατέρα που μικρόν σ’ ανάθρεψε,

για τον Τηλέμαχο, που μόνο του, μοναχογιό τον άφησες στο σπίτι.

Το ξέρω, μόλις αφήσεις τους δόμους του Άδη, θα πιάσεις

πάλι στο νησί της Αίας με το καλόχτιστο καράβι σου.

Εκεί λοιπόν σαν φτάσεις, παρακαλώ σε, άρχοντά μου, να με θυμηθείς

μη φύγεις και μ’ εγκαταλείψεις άταφον, άκλαυτο,

κι έτσι με χωριστείς, μήπως σου γίνω η αφορμή και πέσει πάνω σου

οργή θεού. Πρώτα κάψε το σώμα μου, μαζί με τ’ άρματά μου,

τα δικά μου ύστερα σήμα ανύψωσε για χάρη μου

στο περιγιάλι της θαλάσσης – ενός που η δυστυχία τον τσάκισε,

να βλέπουν οι μελλούμενοι και να με μνημονεύουν.

Κι όταν μ’ αυτά τελειώσεις, στήριξε το κουπί στον τύμβο μου,

αυτό που είχα ζωντανός, όσο κωπηλατούσα με τους άλλους μου συντρόφους.»

Μου μίλησε, κι εγώ στο λόγο του αποκρίθηκα:

«Ω δύστυχε, όσα ζητάς θα γίνουν, δεν θα σου λείψει τίποτε.»

( Νέκυια,ραψ.λ Μετάφραση Δ. Μαρωνίτη)

Επιστρέφοντας ο Οδυσσέας στον επάνω κόσμο εκπλήρωσε την υποχρέωσή του:

Έκαψε στην Αιαία(νησί Κίρκης) τη σορό του Ελπήνορα και μετά την έθαψε μαζί με την πανοπλία του, σημαδεύοντας τον τάφο με ένα κουπί του πλοίου του.

Στο Λάτιο υπήρχε ένας τάφος τον οποίο θεωρούσαν ως μνήμα του Ελπήνορα.

Ο θάνατος του Ελπήνορα εξ ιδίας απροσεξίας είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα και επιστέγασμα της απερίσκεπτης συμπεριφοράς των συντρόφων του Οδυσσέα σε όλο το έπος, συμπεριφορά που έρχεται σε αντίθεση με την παροιμιώδη εξυπνάδα και προνοητικότητα του ίδιου του Οδυσσέα, την οποία έτσι τονίζει περισσότερο ο ποιητής, ο οποίος σε όλο το έπος επαινεί τον πολύτροπο αυτόν ήρωά του.

Είναι και σύμβολο ο Ελπήνορας του απερίσκεπτου ανθρώπου που άγεται από τα πάθη του.

Ο Ελπήνωρ είναι ένα ισχυρό σύμβολο που έχει εμπνεύσει πολλούς ποιητές, τόσο στην ξένη όσο και στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία.

ΠΗΓΗ : themythologists.com
EIKONA : vg247.com