30 Οκτ ΡΑΦΑΗΛ – Ένας θνητός θεός (ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΛΑΝΤΖΗΣ)
Οι καταπληκτικές τοιχογραφίες και νωπογραφίες στις αίθουσες του Βατικανού, αλλά και σε άλλα μέγαρα, όπως ο “Θρίαμβος της Γαλάτειας” στη βίλα Φαρνεζίνα, αφήνουν τον επισκέπτη άναυδο. Τι να πρωτοθαυμάσει κανείς! Η απόδοση της Θεοτόκου αξεπέραστη, οι περίφημες Μαντόνες (100) αναγάγουν τον ζωγράφο μεταξύ των μεγαλυτέρων της Ιταλίας. Ο Γκαίτε συμπυκνώνει όλο το έργο του φημισμένου ζωγράφου στη φράση: «Ο Ραφαήλ κατάφερνε πάντα να πραγματοποιεί αυτά που οι άλλοι ονειρεύονταν».
Ο Ιταλός Ραφαέλο Σάντσιο ντα Ουρμπίνο, ο οποίος μετοίκησε στην αιωνιότητα ως Ραφαήλ, πρόλαβε στον βραχύ, μεστό δημιουργίας βίο του, να απολαύσει την καταξίωση. Οι ικανότητές του αναγνωρίστηκαν από μεγάλες προσωπικότητες της εποχής, συμπεριλαμβανομένου και του Πάπα. Με τους συμπατριώτες του Λεονάρντο ντα Βίντσι και Μιχαήλ Αγγελο αποτέλεσε την τριάδα των κορυφαίων εικαστικών καλλιτεχνών της αναγεννησιακής ακμής.
Γεννήθηκε το 1483 στο μικρό δουκάτο Ουρμπίνο, στην κεντρική Ιταλία, όπου ο χρυσοχόος πατέρας του Τζιοβάνι Σάντι ήταν και ζωγράφος της Αυλής του τοπικού Δούκα. Το 1491 πέθανε η μητέρα του και το 1494 ο πατέρας του. Εντεκα ετών εργάστηκε ως βοηθός του διακεκριμένου ζωγράφου της Αναγέννησης Περουτζίνο, ο οποίος, επηρεασμένος από την πρώιμη παραγωγή του Ραφαέλο, δήλωσε: «Πιθανώς κανένας άλλος ιδιοφυής μαθητής δεν έχει απορροφήσει ποτέ τόσο πολύ τη διδασκαλία του δασκάλου του, όσο ο Ραφαήλ».
Τον Δεκέμβριο του 1500, ο 17χρονος Ραφαήλ χαρακτηρίζεται “δάσκαλος”! Το πρώτο έργο του είναι εκείνο στο ιερό της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου του Τολεντίνο στην Τσιττά ντι Καστέλλο. Στη Φλωρεντία, εκπλήσσουν οι τοιχογραφίες του 24χρονου ζωγράφου, όπως και στη Σιένα, στη βιβλιοθήκη Πικολομίνι, στον καθεδρικό ναό της πόλης. Οι μορφές της ζωγραφικής του παίρνουν πλέον δυναμικότερες και πολυπλοκότερες θέσεις, παρά τα ήρεμα θέματα. Το 1508, εντυπωσιασμένος και ο Πάπας Ιούλιος Β΄ του αναθέτει τη διακόσμηση των διαμερισμάτων του.
Κατά τον Ιταλό ζωγράφο και αρχιτέκτονα Τζόρτζο Βαζάρι, ο Ραφαήλ ήταν ωραίος, ευγενικός, μετριόφρων, συμβιβαστικός, ένας «θνητός θεός».
Το αδύνατο σημείο, οι σχέσεις του με το άλλο φύλο, οι πολλές ερωμένες. Οι ερωτικές περιπέτειες και η ορμητική του τάση στην σεξουαλική επαφή αντανακλώνται στο ζωγραφικό του έργο, στις περίφημες τοιχογραφίες με τις ερωτικές μυθολογικές σκηνές και τα γυμνά σώματα. Παρά τον ακατάστατο χαρακτήρα, η ανέλιξη με κάθε μέσο στο ανώτερο επίπεδο της κοινωνικής ζωής, δεν απομακρύνεται από το προσωπικό του ενδιαφέρον.
Πιστεύοντας ότι ο γάμος με απόγονο οικογένειας ανωτέρας τάξης θα του προσφέρει κύρος και άνεση οικονομική, ανενδοιάστως τάζει γάμο σε κόρες υψηλά ισταμένων γονέων, όπως συνέβη με τη Λουκρητία, ανιψιά του Πάπα, καθώς και τη Μαρία, ανιψιά του καρδιναλίου Ντόβιντσι ντι Μπιμπιένα, την οποία αρραβωνιάστηκε το 1514. Οταν, όμως, ο καταξιωμένος καλλιτέχνης ερωτεύεται σφόδρα την όμορφη μελαχρινή Μαργαρίτα, τη θυγατέρα του φούρναρη Φραντσέσκο Λούτι από τη Σιένα, οι άλλες απορρίπτονται. Η νέα σχέση διατηρείται χρόνια!
Τη “Φουρνάρισσα”, την έχει απαθανατίσει σε δυο υπέροχα πορτραίτα: Την κυρία με τη “Velata” (Παλάτσο Πίτι) και τη “La Fornarina” με γυμνά τα στήθη, (Παλάτσο Μπαρμπερίνι). Στο ερώτημα, γιατί δεν παντρεύτηκε τη Φουρνάρισσα, απαντά ο Βαζάρι: «…Ζούσε σαν πρίγκιπας. Μπορούσε ένας πρίγκιπας να παντρευτεί μια φουρνάρισσα;». Τριάντα χρόνων ο Ραφαήλ ζωγραφίζει τον πίνακα “Μαντόνα Σιστίνα”, όπου το πρόσωπο της Παναγίας έχει ομοιότητες με εκείνο της ερωμένης του Μαργαρίτας, τη μικρή Φουρνάρισσα, την οποία σκόπευε να την παντρευτεί!
Ο Ραφαήλείχε πιστέψει, ότι σύντομα θα γινόταν πραγματικός πρίγκιπας, ενθυμούμενος την υπόσχεση που του είχε δώσει ο Πάπας Λέων Ι΄, να τον αναγορεύσει πρίγκιπα της Εκκλησίας και να του απονείμει τον τίτλο του καρδιναλίου. Τίποτα, όμως, δεν έγινε. Εκτός αυτού, όταν ο Μιχαήλ Άγγελος τον συνάντησε μια μέρα με τους μαθητές του τού είπε, περιπαίζοντάς τον: «Βαδίζεις με την αυλή σου σαν πρίγκιπας»! Άμεση ήταν η απάντηση του Ραφαήλ: «Κι εσύ έρημος σαν τον δήμιο»!
Ο ζωγράφος του ανθρώπου και της φύσης πέρασε την τελευταία 12ετία της σύντομης ζωής του, στη Ρώμη. Ήταν περίοδος πυρετώδους δράσης και αλλεπάλληλων αριστουργημάτων. Διακόσμησε την Αίθουσα της Υπογραφής στο Βατικανό με τις τοιχογραφίες “Έρις για τα Άχραντα Μυστήρια” και τη “Σχολή των Αθηνών”, όπου απεικονίζονται πάνω από 50 άτομα, μεταξύ των οποίων οι Πλάτωνας και Αριστοτέλης. (Κάτω χαμηλά, στο μέσον του γιγαντιαίου έργου, διακρίνεται ο ίδιος).
Μεγάλη Παρασκευή είδε ο Ραφαήλ το φως του ήλιου, Μεγάλη Παρασκευή αντίκρισε το φως του Θεού. Πέθανε το 1520, νεότατος, πριν από 505 χρόνια. Ως αιτία θανάτου αναφέρεται «κάποια πνευμονική νόσος, (πιθανότατα φυματίωση), προκληθείσα από τα κρύα νυχτοπερπατήματα, που, καθώς δεν διαγνώστηκε, αντιμετωπίστηκε από τους γιατρούς με την ολέθρια πρακτική της αφαίμαξης…». Στον 16ο αιώνα ήταν αδύνατον να γίνει σωστή διάγνωση πνευμονικής ή άλλης νόσου.
Κατόπινεπιθυμίας του, ετάφη στο Πάνθεον της Ρώμης. Τον θάνατό του θρήνησε ολόκληρη η παπική αυλή και στη νεκρώσιμη ακολουθία στο Βατικανό, μίλησε ο ουμανιστής καρδινάλιος Πιέτρο Μπέμπο, ο οποίος τελείωσε τον επικήδειο με την εξής φράση: «Έζησε καλά 37 ενάρετα χρόνια». Ο Πάπας, στο τέλος της νεκρώσιμης ακολουθίας, έσκυψε και ασπάστηκε το θαυματουργό χέρι του νεκρού.
Ο ίδιος καρδινάλιος έγραψε στον τάφο επίγραμμα στα Λατινικά: «Εδώ αναπαύεται ο Ραφαήλ. Ενόσω ζούσε, η φύση τρόμαζε μπροστά του μήπως νικηθεί. Τώρα που αυτός πέθανε, φοβάται μην πεθάνει μαζί του». Άγνωστος σχολιαστής έτσι εκφράστηκε για τον ανύμφευτο Ραφαήλ: «…Στους καλούς, τα μικροπράγματα συγχωρούνται…»!
Γιάννης Ν. Καλαντζής
ΠΗΓΗ : taxydromos.gr
EIKONA : Raphael , Η Σχολή των Αθηνών ,1511 , Βατικανό
pinterest.com/pin/18507048539017807/