Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΠΟΛΥ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗΣ ZAHA HADID (Lectures Bureau)

Η Zaha Hadid ήταν Ιρακινή-Βρετανή αρχιτέκτονας, εκπρόσωπος της σχολής της αποδόμησης (deconstruction).
Μπορεί να μην ήταν ηθοποιός ή τραγουδίστρια, ήταν όμως μία σταρ. Μία ντίβα, που απελευθέρωσε τη συμβατική γεωμετρική των κτηρίων και μεταμόρφωσε την εικόνα του αστικού ιστού. Δημιούργησε τολμηρά οικοδομήματα, που μόνο με γλυπτά θα μπορούσαν να παρομοιαστούν.
Για πολλούς και μόνο το γεγονός πως μια μουσουλμάνα (σουνίτισσα) μπόρεσε να σπουδάσει, και μάλιστα προερχόμενη από το Ιράκ, ήταν ένας άθλος.
Γεννήθηκε το 1950 στη Βαγδάτη. Σε μία Βαγδάτη που δεν ήταν η αυστηρή θρησκόληπτη πόλη που είναι σήμερα, αλλά μια κοσμοπολίτικη δεξαμενή νέων ιδεών και ένα σταυροδρόμι, όπου οι πολιτισμικές αλληλεπιδράσεις έδιναν τροφή για σκέψη και όχι για πολέμους. Η ίδια γεννήθηκε σε μια ισχυρή οικονομικά οικογένεια, που ζούσε με τα δυτικά πρότυπα. Ο πατέρας της ήταν βιομήχανος και πολιτικός, οπαδός του προοδευτικού κόμματος, που υπερασπιζόταν τον εκδημοκρατισμό του Ιράκ. H Zaha πήγε σε καθολικό σχολείο, όπου μουσουλμάνοι, Εβραίοι και χριστιανοί μαθητές συνυπήρχαν. Στο παιδικό της δωμάτιο ένας ασύμμετρος καθρέφτης μαγνήτιζε τη μικρή Zaha. «Ήμουν ενθουσιασμένη με αυτό το χωρίς κανόνες σχήμα» θα θυμηθεί δεκαετίες αργότερα, κατά τη διάρκεια συνέντευξής της στους London Times. Ο μαγικός καθρέφτης έγινε πηγή έμπνευσης της Hadid όχι τα χρόνια που ακολούθησαν, αλλά μόλις στις αρχές του 1960, όταν, μικρό παιδί ακόμη, σχεδίασε το κρεβάτι της. «Όλοι θαύμασαν το σχέδιό μου και ο πατέρας μου ζήτησε από έναν επιπλοποιό να το κατασκευάσει. Ήταν το πρώτο αντικείμενό μου που βγήκε σε μαζική παραγωγή. Ήταν τέτοια η επιτυχία που είχε αυτό το σχέδιο, ώστε όλοι ήθελαν για τα παιδιά τους ένα τέτοιο κρεβάτι» θα πει στην ίδια συνέντευξη.

Έλαβε πτυχίο μαθηματικών από το Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Βηρυτού πριν μετακινηθεί στην Αρχιτεκτονική Σχολή της Αρχιτεκτονικής Ένωσης Λονδίνου.
Μετά από την αποφοίτησή της συνεργάστηκε με τους αρχιτέκτονες δασκάλους της,[1], τον Έλληνα Ηλία Ζέγγελη και τον Ολλανδό μαθητή του Ρεμ Κούλχαας στο Γραφείο για τη Μητροπολιτική Αρχιτεκτονική (OMA – Office for Metropolitan Architecture). Εκεί έγινε συνέταιρος το 1977.

Οι Ρεμ Κούλχαας και Ηλίας Ζέγγελης επηρέασαν τη σταδιοδρομία της. «Καλλιέργησαν τη φιλοδοξία μου και με δίδαξαν να εμπιστεύομαι ακόμα και τις πιο περίεργες προθέσεις μου» έχει πει για εκείνους. Ο Ζέγγελης σε μια συνέντευξή του δήλωσε για τη Hadid: “Ήταν πάντα ένας ατίθασος άνθρωπος. Έπρεπε να προσαρμόζεσαι στις δικές της επιθυμίες. Από πολύ νωρίς είχαμε αντιληφθεί ότι είχαμε να κάνουμε με μεγάλο ταλέντο, κυρίως για τη ζωγραφική της.”

Το 1980 άνοιξε στο Λονδίνο το δικό της αρχιτεκτονικό γραφείο. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980 δίδαξε, επίσης, στην Αρχιτεκτονική Ένωση του Λονδίνου. Το 2002 η Hadid κέρδισε τον διεθνή διαγωνισμό σχεδίου για να σχεδιάσει το νέο γενικό σχέδιο πόλης της Σιγκαπούρης. Το 2004 έγινε η πρώτη γυναίκα που κέρδισε το Βραβείο Πρίτσκερ.
Τα πρωταρχικά έργα και τα τοπογραφικά της Hadid, που δεν υλοποιήθηκαν ποτέ, αποδεικνύουν την έντονη και ισχυρή σχέση της κίνησης και της ενέργειας με την “κτηριογλυπτική”.

Το στυλ της αρχιτεκτονικής της θα μπορούσαμε πολύ εύκολα να το προσδιορίσουμε με πέντε λέξεις: Οργανική Φυσική, Καινοτόμα Μοντέρνα – Φουτουριστική Ρευστή.
Τα έργα της Hadid δεν υπακούουν σε καμία αρχή στατικότητας, αλλά πάντα προσπαθούν να δημιουργήσουν μια συνεχή εξελισσόμενη κίνηση. Σε όλες της τις δημιουργίες υπάρχει μια ατέρμονη κυκλική πορεία που κάνει την αρχιτεκτονική της να μοιάζει με ένα «ποτάμι» , μια αλληλουχία σημείων και γεφυρωμένων όγκων, επιφανειών που η μια εισρέει στην άλλη, αντιπαραβάλλοντας συνεχώς την έννοια της τάσης με αυτή της μεταβολής. Σε κάποιες δουλειές της, όπως για παράδειγμα το  Bergisel Sky Jumb, η έννοια της κίνησης γίνεται ακόμα πιο έντονη.
H έννοια της ροής στους χώρους αποτελεί σημαντικό ζήτημα στην αρχιτεκτονική και τα αρχιτεκτονικά σχέδια που σχετίζονται με την έννοια της ροής αυξάνονται συνεχώς. Η ροή, επίσης, σχετίζεται με την ομαλή λειτουργία. Έτσι, σε ένα κτήριο χρειάζεται βασικά η ροή κύριων στοιχείων όπως ο αέρας, η ενέργεια και το νερό, αλλά και η ροή στη σύνθεση των χώρων. Ωστόσο, παρά τη σημασία που έχει για την αρχιτεκτονική κατανόηση, η ροή έχει ελάχιστα μελετηθεί, κάτι που η Zaha Hadid προσπαθεί να λύσει δίνοντάς της τεράστια σημασία.
Η αφαίρεση, έννοια σχετική με την αποδόμηση, χαρακτηρίζει το έργο της Hadid. Η αρχιτέκτονας την αφομοιώνει με έναν ιδιαίτερο τρόπο. Η αφαίρεση για την Hadid υπονοεί την αποφυγή του οικείου και των στερεότυπων τυπολογιών. Αντί, λοιπόν, να θεωρήσει ως δεδομένα αρχιτεκτονικά στοιχεία σπίτια, δωμάτια κτλ., η Hadid ανασυσταίνει τις λειτουργίες του χώρου , τις σχέσεις του μέσα και του έξω. Για να διατηρήσει το αδέσμευτο πνεύμα της αφαίρεσης στα κτήριά της, αποφεύγει να σχεδιάσει τις λεπτομέρειες οι οποίες υποδηλώνουν άμεσα τη λειτουργία του εκάστοτε χώρου. Σκοπός της δεν είναι να ορίσει τρόπους συμπεριφοράς της κατοίκησης, αλλά, αντίθετα, επιτρέπει στον χρήστη να ανακαλύψει ο ίδιος τον χώρο και να του δώσει το προσωπικό του νόημα..
Τα κτήριά της χαρακτηρίζουν οι καμπύλες. Οι καμπύλες γενικά στην αρχιτεκτονική χρησιμοποιούνται για να ηρεμούν το μάτι του θεατή. Εδώ, όμως, εκτός από αυτό, εξυπηρετούν και τη βασική μορφή σχεδιασμού της (ισλαμική αρχιτεκτονική).  Η καμπύλη γραμμή έχει τη δική της ροή. Το μάτι τη «σκανάρει» με μια φυσική ευκολία και ευχαρίστηση, όπως το αυτί μας αντιδρά στην αρμονική διαδοχή των μουσικών μελωδιών. Είναι ελεύθερη και εκφράζει περισσότερη δυναμική κίνηση από τις κάθετες και οριζόντιες ευθείες.

Η  Hadid θεωρείται μία από τους εκπρόσωπους της αποδόμησης. Οι χώροι που σχεδιάζει κατακερματίζονται δημιουργώντας ένα παιχνίδι προοπτικής, που τελικά εξελίσσεται σε μια επίθεση κατά της ορθόδοξης μορφής και του οπτικού ελέγχου. Στα κτήριά της δεν υπάρχει σαφής είσοδος ή έξοδος, ψηλό ή χαμηλό, αριστερά ή δεξιά. Αντίθετα, πρόκειται για ένα ανοιχτό σύνολο. Οι χαράξεις της γεννούν ένα αποτέλεσμα το οποίο δεν είναι ούτε λογικό, ούτε μεταφυσικό, αλλά κάτι που μοιάζει φυσικό και οργανικό. Γενικώς, η αρχιτεκτονική της μπορεί να θεωρηθεί ως ένα μείγμα αυτού που ονομάζουμε οργανική αρχιτεκτονική με στοιχεία μπαρόκ.
Η αρχιτέκτονας ήταν ανύπαντρη, δεν είχε παιδιά και άφησε πίσω της μια βιομηχανία, το γραφείο της. Πέθανε αιφνιδιαστικά, σε ηλικία 65 ετών, μετά από καρδιακό επεισόδιο, ενώ βρισκόταν σε διακοπές στο Μαϊάμι. Η Hadid άφησε στη διαθήκη της το ποσό των 67 εκατομμυρίων λιρών. 500.000 λίρες άφησε στον συνεταίρο της Patrik Schumacher. Άφησε επίσης ένα ποσό 1,7 εκατομμύρια λίρες στις τέσσερις ανιψιές της και ανίψια της, καθώς και στον αδελφό της Haytham Hadid.
Σε όλους εμάς άφησε την παρακαταθήκη μιας νέας αντίληψης στην Τέχνη της αρχιτεκτονικής.

Στο video που ακολουθεί παρουσιάζονται κάποια από τα σημαντικότερα κτήρια της Zaha Hadid:

Πηγές:1. Η Ζάχα Χαντίντ, ιέρεια της αρχιτεκτονικής, άφησε περιουσία 67 εκατομμύρια λίρες [εικόνες] | iefimerida.gr 
2.https://el.wikipedia.org
3.https://en.wikipedia.org/wiki/Zaha_Hadid
4. Lectures Bureau. http://www.lecturesbureau.gr

Εικόνα Α: https://news.artnet.com/app/news-upload/2016/05/Zaha-clouds-fxx.jpg
Εικονα Β: http://www.tilestwra.com/wp-content/uploads/2016/04/28f606857253573e6f6218cc9d667ba9.jpg

Εικόνα Γ: https://images.successstory.com/adminimg/image_uploads/content_images/zaha-hadid-childhood_1459495870.jpg