24 Σεπ Εισαγωγή στον πόλεμο ανάμεσα σ’ ΑΘήνα και Σπάρτη (ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ) | Μέρος Β’
12. Γιατί ακόμη και μετά τα Τρωικά συνεχίστηκαν στην Ελλάδα οι μεταναστεύσεις κι οι εγκαταστάσεις, έτσι που η έλλειψη ησυχίας την εμπόδισε να αναπτυχθεί. Πραγματικά, η μεγάλη αργοπορία στο γυρισμό των Ελλήνων από την Τροία προκάλεσε πολλές αναταραχές και στις πόλεις γίνονταν συχνά επαναστάσεις που ανάγκαζαν, όσους εξορίζονταν, να ιδρύουν νέες πόλεις. Εξήντα λοιπόν χρόνια μετά την άλωση της Τροίας, οι Θεσσαλοί έδιωξαν από την Άρνη τους σημερινούς Βοιωτούς, οι οποίοι ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στη χώρα που λέγεται τώρα Βοιωτία, ενώ άλλοτε ονομαζόταν Γη του Κάδμου (ένα μέρος απ’ αυτούς είχε εγκατασταθεί πιο μπροστά στη χώρα αυτή κι απ’ τους Βοιωτούς τούτους ήταν εκείνοι που πήραν μέρος στην εκστρατεία εναντίον της Τροίας). Κι οι Δωριείς με τους Ηρακλείδες, ογδόντα χρόνια μετά την άλωση της Τροίας, κατάχτησαν την Πελοπόννησο. Με δυσκολία, κι ύστερα από πολλά χρόνια, η Ελλάδα ησύχασε οριστικά, σταμάτησαν οι αναγκαστικές μετακινήσεις και μπόρεσε έτσι να ιδρύσει αποικίες. Οι Αθηναίοι αποίκισαν τις ιωνικές πόλεις και τα περισσότερα νησιά. Οι Πελοποννήσιοι εγκαταστάθηκαν σε πολλά μέρη της Ιταλίας και της Σικελίας και σε μερικά της υπόλοιπης Ελλάδας. Όλες αυτές οι αποικίες ιδρύθηκαν μετά τα Τρωικά.
13. Όσο η Ελλάδα γινόταν πιο δυνατή και ταυτόχρονα αποχτούσε περισσότερον πλούτον από πριν, σε πολλές πόλεις εγκαθιδρύονταν τυραννίδες (ενώ πρωτύτερα υπήρχαν κληρονομικές βασιλείες με καθορισμένα προνόμια) κι η Ελλάδα άρχισε να ετοιμάζει ναυτικό και να στρέφεται περισσότερο προς τη θάλασσα. Λέγεται ότι πρώτοι οι Κορίνθιοι χρησιμοποίησαν σχεδόν το σημερινό τρόπο κατασκευής των καραβιών κι οργάνωσης του ναυτικού κι ότι στην Κόρινθο, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, ναυπηγήθηκαν τριήρεις. Και φαίνεται πως ο Κορίνθιος ναυπηγός Αμεινοκλής έφτιαξε τέσσερα πολεμικά καράβια για τους Σαμιώτες. Ο Αμεινοκλής πήγε στη Σάμο τριακόσια περίπου χρόνια πριν από το τέλος του πολέμου που εξιστορώ.
Η πιο παλιά ναυμαχία απ’ όσες ξέρουμε έγινε μεταξύ Κορινθίων και Κερκυραίων, περίπου διακόσια εξήντα χρόνια πριν από την ίδια χρονολογία. Με το να χτίσουν οι Κορίνθιοι την πόλη τους πάνω στον Ισθμό, την έκαμαν, από πολύ παλιά, εμπορικό κέντρο, γιατί οι Έλληνες, τα παλιά τα χρόνια, επικοινωνούσαν περισσότερο από στεριά παρά από θάλασσα και τόσο αυτοί που έμεναν στην Πελοπόννησο όσο κι εκείνοι που κατοικούσαν έξω απ’ αυτήν ήταν υποχρεωμένοι να έρχονται σε επικοινωνία μεταξύ τους διαμέσου της χώρας των Κορινθίων. Έτσι οι Κορίνθιοι έγιναν πολύ πλούσιοι, όπως μαρτυρούν κι οι παλιοί ποιητές που επονόμασαν την πόλη πλούσια. Όταν οι Έλληνες ανάπτυξαν πιο πολύ τις θαλασσινές συγκοινωνίες, οι Κορίνθιοι, επειδή είχαν στόλο, ξεπάστρεψαν τους πειρατές κι η πόλη τους, κέντρο εμπορίου από στεριά κι από θάλασσα, έγινε πολύ δυνατή με τα πλούσια έσοδα της. Κι οι Ίωνες αργότερα απόχτησαν σημαντικό ναυτικό, στα χρονιά του Κύρου, του πρώτου βασιλιά των Περσών, και στα χρόνια του γιου του Καμβύση, και πολεμώντας εναντίον του Κύρου κυριάρχησαν για λίγον καιρό στη θάλασσα που βρέχει τις ακτές τους. Κι ο Πολυκράτης, τύραννος της Σάμου στα χρονιά του Καμβύση, έχοντας ισχυρό ναυτικό, υπόταξε διάφορα νησιά, κι αφού κυρίεψε και τη Ρήνεια την αφιέρωσε στο Δήλιο Απόλλωνα. Τέλος οι Φωκαείς ίδρυσαν την αποικία Μασσαλία και ναυμαχώντας με τους Καρχηδονίους τους νίκησαν.
14. Αυτά ήταν τα ισχυρότερα ναυτικά στα παλιότερα χρονιά. Κι οι στόλοι αυτοί όμως, μόλο που δημιουργήθηκαν πολλές γενιές υστέρα από τα Τρωικά, είναι βέβαιο πως χρησιμοποιούσαν λίγες τριήρεις και στο μεγαλύτερο τους μέρος αποτελούνταν ακόμη από πενηντάκουπα και μακριά καράβια αρματωμένα όπως εκείνα της εποχής του τρωικού πολέμου. Λίγο πριν απ’ τα Μηδικά και το θάνατο του Δαρείου, που υπήρξε βασιλιάς των Περσών ύστερα από τον Καμβύση, οι τύραννοι της Σικελίας κι οι Κερκυραίοι απόχτησαν πολλές τριήρεις. Αυτά ήταν τα τελευταία αξιόλογα ναυτικά στην Ελλάδα πριν από την εκστρατεία του Ξέρξη. Οι Αιγινήτες κι οι Αθηναίοι, πιθανόν και μερικοί άλλοι, είχαν λίγα καράβια και τα περισσότερα απ’ αυτά ήταν πενηντάκουπα. Μόνο αργότερα έπεισε ο Θεμιστοκλής τους Αθηναίους, τον καιρό που είχαν πόλεμο με τους Aιγινήτες κι αναμενόταν η επιδρομή των βαρβάρων, να ναυπηγήσουν τα πολεμικά καράβια με τα οποία ναυμάχησαν στη Σαλαμίνα. Κι αυτά όμως δεν είχαν ακόμη κατάστρωμα σ’ όλο τους το μάκρος.
15. Τέτοιες λοιπόν ήταν οι ναυτικές δυνάμεις των Ελλήνων και στα παλιά τα χρόνια κι αργότερα. Όσοι όμως έστρεψαν την προσοχή τους στο ναυτικό απόχτησαν σημαντική δύναμη και με την αύξηση των προσόδων τους και με την εξουσία τους πάνω σ’ άλλους. Γιατί, κάνοντας επιδρομές στα νησιά, ιδιαίτερα όσοι δεν είχαν αρκετή γη, τα υπόταζαν. Στη στεριά, αντίθετα, πόλεμος στον οποίο να συναθροίστηκε κάποια σημαντική δύναμη δεν έγινε κανένας. Οι πόλεμοι, όσοι έγιναν, ήταν ανάμεσα σε γείτονες, κι εκστρατείες μακριά από τη χώρα τους, για να υποτάξουν άλλους, δεν επιχειρούσαν οι Έλληνες. Δεν προσχωρούσαν επίσης στις μεγάλες πόλεις ως υπήκοοι, ούτε έκαναν κοινές εκστρατείες ενωμένοι σαν ίσοι με ίσους, αλλά πιο πολύ πολεμούσαν χωριστά ο ένας γείτονας εναντίον του άλλου.
Οι ελληνικές πόλεις χωρίστηκαν σε δυο και τάχτηκαν με το ένα ή το άλλο μέρος, κυρίως στον πόλεμο που έγινε κάποτε, παλιά, ανάμεσα στους Χαλκιδιώτες και τους Ερετριείς.
16. Διάφορα άλλα εμπόδια παρουσιάστηκαν και δεν επιτρέψανε την ανάπτυξη των ελληνικών πόλεων. Στους Ίωνες, οι οποίοι είχαν αποχτήσει μεγάλη δύναμη, εμπόδιο στάθηκε ο Κύρος και το περσικό βασίλειο που, αφού κατάργησε την εξουσία του Κροίσου και κατάχτησε όλη τη χώρα μεταξύ του ποταμού Άλη και της θάλασσας, έκαμε κι εναντίον τους εκστρατεία κι υποδούλωσε τις ηπειρωτικές τους πόλεις. Αργότερα ο Δαρείος, με την υπεροχή που εξασφάλισε χάρη στο ναυτικό των Φοινίκων, υποδούλωσε και τα νησιά.
17. Ωστόσο, όσοι τύραννοι κυβερνούσαν ελληνικές πόλεις, αποβλέποντας μόνο στο προσωπικό τους συμφέρον και των στενών συγγενών τους, διοικούσαν πολύ συντηρητικά και γι’ αυτό δεν έκαμαν τίποτε το αξιόλογο, έκτος από πολέμους εναντίον των γειτόνων τους. Οι τύραννοι όμως των πόλεων της Σικελίας απόχτησαν μεγάλη δύναμη. Έτσι, από διάφορους λόγους, η Ελλάδα εμποδιζόταν για πολλά χρόνια να επιχειρήσει ομαδικά κάτι το αξιόλογο και καθεμιά πόλη χωριστά ήταν άτολμη.
18. Τελικά όμως οι τύραννοι της Αθήνας και της υπόλοιπης Ελλάδας —που στο μεγαλύτερο της μέρος είχε και πρωτύτερα κυβερνηθεί από τους τυράννους— οι περισσότεροι τους κι οι τελευταίοι (αν εξαιρέσουμε εκείνους της Σικελίας) ανατράπηκαν από τους Λακεδαιμονίους. Γιατί η Σπάρτη, αφού ιδρύθηκε από τους Δωριείς που την κατοικούν και σήμερα και δοκιμάστηκε από τις μακρότερες εμφύλιες διαμάχες τις οποίες ξέρουμε, όμως ευνομήθηκε από τα πιο παλιά χρονιά και πάντα έζησε χωρίς τυράννους. Για τετρακόσια και λίγο περισσότερα χρόνια πριν από το τέλος του πολέμου που εξιστορώ, οι Λακεδαιμόνιοι έχουν το ίδιο πολίτευμα και χάρη σ’ αυτό έγιναν δυνατοί και μπόρεσαν να ρυθμίζουν τα πράγματα και των άλλων πόλεων. Λίγα χρονιά ύστερα από την κατάργηση των τυράννων στην Ελλάδα, έγινε κι η μάχη στο Μαραθώνα ανάμεσα στους Πέρσες και τους Αθηναίους. Δέκα χρόνια ύστερα από τη μάχη αυτή, ο βάρβαρος με μεγάλη ετοιμασία ήρθε πάλι εναντίον της Ελλάδας για να την υποδουλώσει. Μπροστά στο μεγάλον κίνδυνο ο οποίος τους απειλούσε, οι Λακεδαιμόνιοι, μια κι ήταν οι mo δυνατοί, ανάλαβαν την αρχηγία των Ελλήνων που συμπολέμησαν, ενώ οι Αθηναίοι, καθώς οι Πέρσες προχωρούσαν, αποφάσισαν να εγκαταλείψουν την πόλη τους, κι αφού πήραν από τα σπίτια τους ό,τι σηκωνόταν, μπήκαν στα καράβια κι έγιναν ναυτικοί. Λίγο ύστερα από την απόκρουση, με κοινό αγώνα, των βαρβάρων, κι οι Έλληνες που είχαν συμπολεμήσει κι εκείνοι που είχαν αποστατήσει από τον Πέρση βασιλιά, χωρίστηκαν σε δυο παρατάξεις, μια με τους Αθηναίους κι άλλη με τους Λακεδαιμονίους, γιατί αυτοί οι δυο είχαν ξεχωρίσει σαν οι πιο δυνατοί, οι πρώτοι στη θάλασσα, οι δεύτεροι στη στεριά. Η μεταξύ τους όμως αμυντική συμμαχία κράτησε λίγα μόνο χρόνια, κι έπειτα Λακεδαιμόνιοι κι Αθηναίοι ήρθαν σε διάσταση και πολέμησαν, με τη βοήθεια και των συμμάχων τους, ο ένας εναντίον του άλλου. Κι οι άλλοι Έλληνες, όσοι είχαν κάποιες διάφορες μεταξύ τους, τάσσονταν πια με τον έναν ή τον άλλο απ’ αυτούς. Μ’ αυτόν τον τρόπο, από τα Μηδικά ως τον τωρινό πόλεμό αδιάκοπα, ποτέ κάνοντας σπονδές, πότε πολεμώντας, είτε μεταξύ τους είτε με τους συμμάχους τους που αποστατούσαν, προετοίμασαν καλά όσα χρειάζονται για τον πόλεμό κι έγιναν πιο έμπειροι, γιατί ασκούνταν μέσα στους κινδύνους.
19. Οι Λακεδαιμόνιοι ασκούσαν την ηγεμονία τους χωρίς να υποχρεώνουν τους συμμάχους τους να πληρώνουν φόρο, φρόντιζαν όμως να έχουν αυτοί πολίτευμα ολιγαρχικό, για το αποκλειστικό συμφέρον της Σπάρτης. Οι Αθηναίοι, εξάλλου, με τον καιρό υποχρέωσαν τους συμμάχους τους —εκτός από τους Χιώτες και τους Λεσβίους— να τους παραδώσουν τα καράβια τους κι επιβάλανε να πληρώνουν όλοι τους φόρο. Έτσι, στο κατώφλι του πολέμου που εξιστορώ, οι Αθηναίοι βρέθηκαν να ‘χουν πολεμική ετοιμασία μεγαλύτερη από κάθε προηγούμενη φορά, ακόμη κι όταν η συμμαχία τους διατηριόταν ακμαία κι απείραχτη.
Μέρος Α’: http://www.lecturesbureau.gr/1/introduction-to-the-war-between-athena-and-sparta-part-a-1505a/
ΑΠΑΝΤΑ
ΤΟΜΟΣ Ι
Ιστοριών Α
ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ
