27 Οκτ Baruch Spinoza: Η ζωή και ο χαρακτήρας του (ROGER SCRUTON)
Ο Μπενεντίκτους (Μπαρούχ) ντε Σπινόζα (1632- 1677), γεννήθηκε, έζησε και πέθανε στην Ολλανδία, όπου είχε καταφύγει η οικογένεια του -Εβραίοι από την Πορτογαλία- για να γλυτώσει από την Ιερά Εξέταση. Πήρε εβραϊκή ανατροφή αλλά αφορίστηκε για τις αιρετικές του απόψεις τις οποίες απέκτησε κατά τη μελέτη του Ντεκάρτ (Καρτέσιου 1596-1649), του πατέρα της σύγχρονης φιλοσοφίας. Ο Ντεκάρτ αν και Γάλλος, πέρασε κι αυτός το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγικής ζωής του στην Ολλανδία. Χάρη στον Ντεκάρτ και στους Καρτεσιανούς αλλά και χάρη στην πνευματική ελευθερία που πρόσφερε η Ολλανδική Δημοκρατία στα χρόνια που ακολούθησαν την επιτυχημένη επανάστασή της κατά της Ισπανίας, η Ολλανδία του δεκάτου εβδόμου αιώνα ήταν, για αρκετές σημαντικές δεκαετίες, ένα κέντρο πνευματικής ζωής και η πρώτη έδρα του Διαφωτισμού.
Δυστυχώς είναι πιο εύκολο να χάσει μια χώρα την ελευθερία της σκέψης παρά να την κερδίσει κι έτσι με την άνοδο του Καλβινισμού μπήκε τέλος στο ανεκτικό καθεστώς της Δημοκρατίας. Το 1670 ο Σπινόζα δημοσίευσε μια Θεολογικο-Πολιτική Πραγματεία, όπου δεν έβαλε το όνομά του αλλά που σύντομα αποκαλύφθηκε ότι την είχε γράψει εκείνος. Στην πραγματεία αυτή υπερασπίστηκε την κοσμική κυβέρνηση, το δόγμα του νόμου και της ελευθερίας της σκέψης και τη διάνθισε με βιβλικά παραδείγματα τα οποία δεν έκρυβαν την εχθρότητα του συγγραφέα προς την κυβέρνηση των ιερέων και φαρισαίων. Η Πραγματεία απαγορεύθηκε και ο συγγραφέας του εκδιώχθηκε για ένα διάστημα από το Άμστερνταμ.
Μετά από αυτήν την αντιπαράθεση με την κυβέρνηση ο Σπινόζα αποτραβήχτηκε για να ζήσει κοντά στους σχισματικούς χριστιανούς. Διατήρησε το ενδιαφέρον του για την πολιτική και προσπάθησε αρκετές φορές να εμφανισθεί στο προσκήνιο της δημόσιας ζωής. Άρχισε επίσης να δουλεύει ένα δεύτερο δοκίμιο το οποίο ποτέ δεν τελείωσε. Δεν δημοσίευσε τίποτα άλλο και το αριστούργημά του, η Ηθική, το οποίο κυκλοφόρησε στους φοιτητικούς κύκλους λίγα χρόνια πριν τον θάνατό του, εκδόθηκε επίσημα μετά τον θάνατο του φιλοσόφου και απαγορεύτηκε αμέσως.
Ο Σπινόζα έζησε μια λιτή ζωή ως μελετητής· αρνήθηκε την έδρα του καθηγητή στη Χαϊδελβέργη και ανέπτυξε τη φιλοσοφική του σκέψη μέσα από την αλληλογραφία του με άλλους επιστήμονες και φιλοσόφους.
Είχε πολλά ενδιαφέροντα που περιελάμβαναν την Πολιτική, την Νομική, την ενασχόληση με τη μελέτη και τη ζωγραφική θεμάτων από τη Βίβλο, τα Μαθηματικά και τις Φυσικές Επιστήμες. Έκανε οπτικά πειράματα με ανεστραμμένους φακούς και ίσως αυτά ακριβώς τα πειράματα οπτικής να επιδείνωσαν τη φυματίωση η οποία τον οδήγησε σε έναν πρόωρο αλλά ήρεμο θάνατο. Έχαιρε μεγάλης εκτίμησης ανάμεσα σε όσους τον γνώριζαν και δεν ήταν λίγοι αυτοί που τον αγαπούσαν. Σε μια επιστολή του έγραψε:
Όσο περνάει από το χέρι μου, από όλα όσα δεν μπορώ να ελέγξω, εκείνο που εκτιμώ περισσότερο είναι το χέρι που μου απλώνουν όσοι φίλοι αγαπούν την αλήθεια. Πιστεύω ότι τίποτα στον κόσμο από όσα αδυνατούμε να ελέγξουμε δεν μας προσφέρει περισσότερη ηρεμία παρά η δυνατότητα μιας τρυφερής σχέσης με τους ανθρώπους αυτούς. Είναι τόσο απίθανο να διαταραχθεί τέτοιου είδους αγάπη… όσο και το ότι όταν ανακαλύπτει κανείς την αλήθεια δεν πρέπει να την αποκρύπτει.
Όλα τα γραπτά του Σπινόζα αντικατοπτρίζουν αυτήν την άποψη περί αλήθειας σε συσχετισμό με την επιδίωξη της αποκάλυψης της αλήθειας. Η φιλία και η επιδίωξη της αποκάλυψης της αλήθειας, αυτά πίστευε ότι ήταν τα δύο πράγματα που βοηθούν στην επίτευξη του υπέρτατου σκοπού του ανθρώπινου γένους που δεν είναι άλλος από το amor incellectualis Dei, δηλαδή την πνευματική αγάπη του Θεού. Η φιλοσοφία του Σπινόζα ήταν μια προσπάθεια να συμφιλιώσει τη βαθιά θρησκευτικότητα με την επιστημονική θεώρηση του ανθρώπου.
ΜΕΓΑΛΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ
Σπινόζα
ROGER SCRUTON
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΝΑΛΙΟΣ
Εικόνα: https://www.audible.com/pd/Ethics-Audiobook/B06XWZSZXY?ref=a_search_c3_lProduct_1_3&pf_rd_p=e81b7c27-6880-467a-b5a7-13cef5d729fe&pf_rd_r=TSPJG0YSTA4MW6YH6KJW&
