18 Δεκ ΙΔΕΑΛΙΣΜΟΣ | Μέρος Γ’
Φυσική φιλοσοφία
Με τον όρο Φυσική φιλοσοφία προσδιορίζεται η προσπάθεια που πραγματοποιήθηκε από τους Γερμανούς φιλοσόφους των πρώτων δεκαετιών του δέκατου ενάτου αιώνα να επεξεργαστούν μια εικόνα της Φύσης σύμφωνη με τις αρχές του φιλοσοφικού ιδεαλισμού, αλλά ικανή ωστόσο, να λάβει υπ’ όψιν της τις πιο σύγχρονες επιστημονικές ανακαλύψεις.
Υιοθετώντας την ιδέα που διατύπωσε ο Σπινόζα για μια ουσιαστική ένωση ανάμεσα στον κόσμο του πνεύματος και σ’ εκείνον της ύλης, οι ρομαντικοί επιστήμονες υπέθεσαν την παρουσία μιας μοναδικής δύναμης στην οποία υπόκειται κάθε τύπος φαινομένου, είτε φυσικο-χημικής τάξης είτε οργανικής είτε πνευματικής. Για να μην ξαναπέσουν στη μηχανιστική τοποθέτηση (Μηχανοκρατία) η οποία είναι χαρακτηριστική του δέκατου εβδόμου και του δεκάτου ογδόου αιώνα υπέθεσαν ότι αυτή η δύναμη εκφράζεται με δυναμικό τρόπο μέσω της αντιπαράθεσης αντιθετικών δυνάμεων (μια αρχή που έτεινε να οδηγήσει σε επιστημονικό επίπεδο την αναγεννησιακή έννοια της σύμπτωσης των αντιθέτων). Πάρα πολλά φαινόμενα εξηγήθηκαν με αυτή την αρχή της αντίθεσης: φυγόκεντρες και κεντρομόλες δυνάμεις καθορίζουν τη λειτουργία των πλανητικών δινών στο ηλιακό σύστημα. Θετικά και αρνητικά φορτία ρυθμίζουν τα φαινόμενα του ηλεκτρισμού και του μαγνητισμού. Έλξεις και απωθήσεις δίνουν ζωή στον κόσμο της χημείας, δηλαδή σε αυτό που ονομάζεται ύλη. Από το εγγεγραμμένο περιγραφικό μοντέλο μέχρι τα καθορισμένα εμβαδά, η αρχή της αντίθεσης έγινε έτσι ένα καθολικό παράδειγμα, ένα σχήμα που εφαρμόζεται σε κάθε πεδίο της πραγματικότητας.
Με τον τρόπο αυτό επιβλήθηκε η ιδέα ότι η φύση είναι μια αχώριστη ενότητα ανάμεσα σε ύλη και πνεύμα και διαθέτει μια δική της ευπλαστότητα, είναι δηλαδή ικανή να εξελίσσεται συνεχώς μέσω μιας δυναμικής μεταμόρφωσης, μιας συνεχούς αναδιαμόρφωσης του σημείου εκκίνησής της.
Ο Σέλινγκ, ο ιδεαλιστής φιλόσοφος που ασχολήθηκε περισσότερο με το κίνημα της Φυσικής Φιλοσοφίας, υποστήριξε ότι αυτές οι ερμηνευτικές υποθέσεις έβρισκαν μια επιβεβαίωση στις πιο πρόσφατες κατακτήσεις της πειραματικής επιστήμης, και κυρίως στα φαινόμενα του ζωικού ηλεκτρισμού που ανακαλύφθηκαν από τον Ιταλό Φυσικό Λουίτζι Γκαλβάνι. Φθάνει, ωστόσο, να σκεφτούμε τον τίτλο του μεγαλύτερου επιστημονικού του έργου, Περί της Ψυχής τους Κόσμου. Υπόθεση μιας ανώτερης φυσικής για την εξήγηση του γενικού οργανισμού (1789),για να καταλάβουμε ότι η προσέγγιση του Σέλινγκ βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη φιλοσοφική παράδοση, και κυρίως στη νεοπλατωνική, αν όχι στη μαγικο-ερμητική.Σύμφωνα με τον Σέλινγκ ολόκληρο το σύμπαν διαθέτει μια ψυχή με την έννοια ότι περικλείει, σύμφωνα με μια αρχή της θεωρίας της προϋπαρξης του Θεού μέσα μας, κάτι απόλυτο και θεϊκό που την ωθεί σε μορφές οργάνωσης όλο και πιο περίπλοκες, μέχρι να γίνει στα πιο εξεζητημένα στάδια, αυτό που συνήθως αποκαλούμε “πνεύμα”.
Στη βάση των εικασιών της Φυσικής Φιλοσοφίας βρίσκονται οι Μεταφυσικές αρχές της επιστήμης της Φύσης (1796) του Καντ, στις οποίες ο Γερμανός φιλόσοφος είχε εκφράσει την αδυναμία να μελετήσει τα φαινόμενα του ζωικού κόσμου με βάση τις αρχές της μηχανοκρατίας. Σύμφωνα με τον Καντ, πράγματι, κάθε ζωντανό ον είναι την ίδια στιγμή αιτία και αποτέλεσμα του ίδιου του του εαυτού, σύμφωνα με μια αρχή της κυκλικότητας που δεν μπορεί να περιοριστεί στη μηχανική.
Ο Σ.Τζ.Κάρους παρουσιάζει την ανθρώπινη αισθητικότητα (από τη Φύση και την ιδέα, 1861), η οποία περιγράφεται ως ένα φυτό που έχει τις ρίζες του στη “ζωή του ονείρου”. Παρατηρούμε τη συσχέτιση ανάμεσα σε ασυνείδητο και “ζωή του ονείρου”, που κατά κάποιο τρόπο προβλέπει τις θεωρίες που θα ανέπτυσσε ο Φρόιντ στο τέλος του αιώνα.
Ο γαλβανισμός. Για το κίνημα της Φυσικής Φιλοσοφίας μεγάλη σημασία είχε η ανακάλυψη του Γκαλβάνι που σχετιζόταν με τα φαινόμενα του ζωικού ηλεκτρισμού. Το εκπληκτικό πείραμα με το οποίο, αφού είχαν κόψει στα δύο έναν βάτραχο, μπόρεσαν να παράγουν με ηλεκτρικές μεθόδους την κίνηση μονάχα των ποδιών φάνηκε να έχει αποκαλύψει τα βασικά φαινόμενα της ζωής.
Η μεταμόρφωση των φυτών είναι μια θεωρία που παρουσιάζεται από τον Γκαίτε έναν εκ των πλέον δυναμικών εκπροσώπων της Φυσικής Φιλοσοφίας. Οι έρευνες του ήταν ιδιαιτέρως ενθουσιώδεις σε βοτανικό επίπεδο: ο μεγάλος ποιητής υπέθεσε την ύπαρξη ενός πρωταρχικού φυτού από το οποίο προερχόταν ολόκληρος ο κόσμος των λουλουδιών. Πρότεινε την ιδέα ότι όλα τα φυτά (κορμός, κοτσάνι, λουλούδια…) προήλθαν μέσω μεταμόρφωσης από ένα και μόνο πρωταρχικό στοιχείο που θεώρησε ότι πρέπει να εντοπίσει στο φύλλο.
Μέρος Α’: http://www.lecturesbureau.gr/1/idealism-part-a/
Μέρος Β’: http://www.lecturesbureau.gr/1/idealism-part-b/
Εικονογραφημένος Άτλας της Φιλοσοφίας
Ubaldo Nicola
Εικόνα: http://i0.wp.com/www.cgmeetup.net/home/wp-content/uploads/2016/07/Creating-Geometry-With-Python-in-Cinema-4D-1.jpg
